7.6 C
تهران
یکشنبه, ۱۸. آذر , ۱۴۰۳

به مناسبت صدسالگی سوم اسفند ۱۲۹۹؛ تجربه کشورداری پهلوی‌ها در تولد ملت مدرن و مدرنیزاسیون ایران

رضاشاه

تجربه کشورداری پهلوی‌ها در قرن بیستم میلادی، نمونه‌ای کلاسیک از تکوین ملت و طرحی واقع‌بینانه و جسورانه در مدرن ساختن شالوده‌های یک کشور است؛ حکومتی که از ویرانه‌های عصر قاجار و در میان بحران‌های همه‌گیر مشروطیت، توانست ملتی نوین به وجود آورد و کشور را به راه تازه‌ای هدایت کند. کشوری که بر پایه جمعیتی ناهمگون و فرهنگ‌های متنوع بر اساس سیاست‌های ازهم‌پاشیده گویی از نو زاده شد. رضاخان با تأسیس سلسله پهلوی توانست مردم را به ملت و حکومت را به دولتی کارآمد تبدیل کند و ایران نوین را در تلاطم‌های سرنوشت‌ساز جنگ جهانی دوم که پیامدهای آن گریبان ایران را نیز گرفته بود، تولد ملتی مدرن و مدرنیزاسیون ملی را نوید دهد. کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و فرماندهی رضاخان در راهبرد قوای نظامی ‌برای ایجاد آرامش و برقراری امنیت در پایتخت، نخستین گام از مجموعه اقداماتی بود که وی در دوران بعدی در مقام رئیس‌الوزرا و پادشاه کشور، برای نوسازی ایران برداشت.

ایجاد حس میهن‌پرستی و عملی ساختن برنامه‌های مشروطیت از اهدافی بودند که رضاشاه جسورانه و با باور به هویت ایرانی در راه آن‌ها کوشید؛ برنامه‌های بعدی مدرنیزاسیون عرصه‌های اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی، در دوران رضاشاه، ایران را به ساختارهای اولیه مدرن مجهز کرد و راه را برای اقدامات مدرن ساختن دوران محمدرضا شاه هموار ساخت.

سیاست‌های حاصل از میهن‌پرستی و ملت‌سازی پهلوی اول، تدوین قانون مدنی، آزادی پوشش زنان، ایجاد فرهنگستان زبان، تأسیس دانشگاه، حق عمومی ‌آموزش و پروش، ایجاد ارتش ملی، ثبت‌اسناد و شناسنامه برای همه ایرانیان، راه‌آهن سراسری و… بودند؛ سیاست‌هایی که همه لایه‌های زندگی اجتماعی و شخصی ایرانیان را در پروسه مدنی نوین درآوردند.

بخش دیگری از نوسازی‌های پهلوی اول در راستای ایجاد و تحول نظام اداری و قضایی ایران بود؛ در این خصوص تعیین ساعات کاری برای مستخدمان دولتی، بنیان‌گذاری دادگستری نوین بر اساس معیارهای حقوقی و قوانین مدون غیرشرعی، از ضرورت‌هایی بودند که سیستم اجرایی و قضایی را از شیوه‌های سنتی و شرعی جدا و آن‌ها را در مسیر جهان امروز قرار می‌داد.

دکتر نادر زاهدی
دکتر نادر زاهدی

تکوین ملت همراه با تدوین قوانین مدنی، آزادی پوشش زنان، ایجاد فرهنگستان زبان، تأسیس دانشگاه، حق عمومی‌ آموزش و پروش، ایجاد ارتش ملی، ثبت‌اسناد و شناسنامه برای همه ایرانیان، راه‌آهن سراسری و… حاصل سیاست‌های میهن‌پرستانه و ملی رضاشاه بودند؛ سیاست‌هایی که همه لایه‌های زندگی اجتماعی و شخصی ایرانیان را در روند رشد مدنی زیرورو و «نوین» کرد.

حفاظت و نگهداری از چارچوب‌های سرزمینی ایران و تعیین مرزهای کشوری بر اساس قوانین حقوقی تازه تدوین‌شده ملی و پروتکل‌های بین‌المللی، از دیگر مواردی هستند که پروژه مدرن سازی خاندان پهلوی را در دوره اول پادشاهی آن‌ها تکمیل می‌کنند. حل اختلافات ارضی با ترکیه، عراق و افغانستان از اقداماتی هستند که با فکر و حمایت رضاشاه پهلوی به نتیجه رسیدند؛ چنانکه تعریف نوین بافتارهای جمعیتی ایران به‌واسطه سیاست‌های اقتصادی و فرهنگی شکل گرفت که دستگاه دولتی رضاشاه توانست آن را در جامعه ایلیاتی و عشایری ایران شروع کرده و راه را برای مدرنیزاسیون صنعتی و حل مسئله اصلاحات ارضی در دوران محمدرضا شاه فراهم سازد.

اقدامات خاندان ایران ساز پهلوی از ظهور رضاخان در مقام فرماندهی هنگ قزاق و ماجرای کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ آغاز شد و همان‌طور که اشاره کردم، در دوره‌های بعدی با شکل گرفتن دولتی جدید و چارچوب‌های حقوقی مدرن، به نتایج ملی و مدنی برای کشور انجامید؛ تردیدی نیست که رهبری جسورانه، ملی و واقع‌بینانه رضاشاه پهلوی بود که ایران را وارد جهان مدرن گردانید.

ورود هنگ قزاق به فرماندهی رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹ به تهران، برای احقاق حقوق نظامیان و ایجاد نظم و برقراری قانون بود؛ بحران‌هایی که دامن‌گیر مشروطیت و دولت‌های متوالی در چهارده سال گذشته از جنبش مشروطیت تا آن تاریخ شده بود، فرمانده هنگ قزاق قزوین، رضاخان را بر آن داشت که به پایتخت آمده و نظم را برقرار سازد.

 

رضاخان در بخش‌هایی از اعلامیه‌ای که در روز دوم استقرار در تهران منتشر شد، اظهار داشت:

 

 
 
برگرفته از کیهان لندن

پست‌های مرتبط

بیشترین خوشبختی‌ها برای بیشترین مردم

این سایت برای ارائه بهتر خدمات به کاربران خود ، از کوکی‌ها استفاده می‌کند.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish
قبول اطلاعات بیشتر