شاهزاده رضا پهلوی در گفتگویی مفصل با هفته‌نامه اشپیگل آلمان به تحلیل وضعیت کنونی جمهوری اسلامی پس از کشته شدن ابراهیم رئیسی و اهداف خود از مبارزه با جمهوری اسلامی پرداخت.
شاهزاده رضا پهلوی در این گفتگو با تشریح هدف و انگیزه خود از مبارزه طولانی مدت با رژیم جمهوری اسلامی گفت: «من برای کشورم مأموریتی بر عهده‌دارم؛ زیرا ایران سزاوار بهتر از این‌ها است.»
اشپیگل: ۴۵ سال پیش در آستانه انقلاب ۵۷ شما ولیعهد ۱۸ ساله بودید. اکنون سال‌ها است که خود را به عنوان نور امیدی برای تغییر نظام در ایران نشان داده‌اید. آیا مرگ ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به این امر کمک کند؟ به هرحال، او جانشین احتمالی علی خامنه‌ای، رهبر ۸۵ ساله جمهوری اسلامی ایران بود.
شاهزاده رضا پهلوی: مرگ رئیسی باعث تغییرات کمی می‌شود. رئیسی عامل بی‌رحم قتل‌عام و خدمت‌گذار دیرین علی خامنه‌ای و نظام جمهوری اسلامی بود. ایرانیان برای او سوگوار نیستند. مخبر از مقامات باسابقه نظام در بیت رهبری است. او نیز مانند رئیسی خدمت‌گذار علی خامنه‌ای خواهد بود؛ بنابراین، سیاست جمهوری اسلامی با حضور علی خامنه‌ای به عنوان دیکتاتوری در صدر حکومت ادامه می‌یابد.
اشپیگل: شما سال‌ها در پشت پرده فعالیت می‌کردید؛ اما اکنون به صورت فعال برای سرنگونی حکومت ایران مبارزه می‌کنید. خواست شما چیست؟
شاهزاده رضا پهلوی: درواقع صحبت‌های کنونی من با آنچه در این ۴۰ سال گفته‌ام تفاوت چندانی ندارد. از زمانی که ایران را ترک کردم، در آنجا اتفاقات زیادی افتاده، اما هیچ‌چیز بهتر نشده است. ایران با توجه به منابع و توانایی‌های غنی که در اختیار دارد باید دست‌کم به کره جنوبی خاورمیانه تبدیل می‌شد؛ اما در عوض، ما به کره شمالی خاورمیانه تبدیل شدیم. هیچ‌کس دیگر به اصلاحات باور ندارد و ایرانیان به دنبال یک سناریوی گذار‌اند. انتظارات زیادی از من وجود دارد. این مرا به‌سوی تعهداتم سوق می‌دهد. من آمده‌ام تا رهبری را به دست بگیرم و به کشورم خدمت کنم.
اشپیگل: چه چیزی امروز به شما اطمینان می‌دهد که مردم ایران خواهان بازگشت شما هستند؟
شاهزاده رضا پهلوی: من واکنش‌های بسیار زیادی دریافت می‌کنم، مطالبی که در رسانه‌های اجتماعی ایران نوشته می‌شود را می‌خوانم. می‌شنوم که ایرانیان در مسابقات فوتبال نام پدربزرگم را فریاد می‌زنند، می‌بینم که جوانان ایرانی نام پدرم را روی بازوهای خود خال‌کوبی می‌کنند. این‌ها برای من نشانه‌های روشنی‌اند مبنی بر اینکه بسیاری از ایرانیان در موضع خود تجدیدنظر کرده و نسل‌های جوان‌تر به‌رغم تلقین و تبلیغاتی که سال‌ها در آن مملکت انجام‌شده، خواهان تغییر‌اند.
اشپیگل: گزارش‌هایی درباره نحوه برخورد با زندانیان سیاسی در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی، پدرتان از جانب سازمان‌های حقوق‌بشری منتشرشده است. برخی هنوز هم به این گزارش‌ها استناد می‌کنند.
شاهزاده رضا پهلوی: در آن زمان بحران سیاسی وجود داشت و نقایصی هم بود. هیچ نظامی کامل نیست؛ اما ایرانیان متوجه شدند که هدف دودمان پهلوی مدرن‌سازی بود؛ معرفی زیرساخت‌ها، آموزش، اصلاحات ارضی، بهداشت و برابری زنان. ایران در آن زمان به نوعی پیشرو بود. به عنوان مثال، زنان هشت سال پیش از زنان سوئیسی حق رأی داشتند. تا زمانی که انقلاب رخ داد که کشور ما تسخیر شد.
اشپیگل: نظرتان در رابطه با انتقادات موجود درباره ساواک چیست؟
شاهزاده رضا پهلوی: انتقادات موجهی وجود دارد. من در کتاب‌هایم این موضوعات را به روشنی مطرح کرده‌ام. با این حال، در این موارد، به‌ویژه از سوی اسلام‌گرایان تندرو و مارکسیست‌ها بسیار اغراق‌شده است. آن‌ها قصد تخریب دولتی را داشتند که عمدتاً همسو با غرب بود و با تمایلات آن‌ها فاصله داشت. مورخان باید این مسائل را روشن کنند.
اما من هم پدرم نیستم. من برنامه‌ها و دیدگاه‌های خودم را دارم و باید بر اساس آنچه ارائه می‌کنم قضاوت شوم.
اشپیگل: آن چیست؟
شاهزاده رضا پهلوی: من خود را به عنوان واسطی صادق در فرآیند گذار به یک عصر جدید به ایرانیان ارائه می‌دهم. سعی می‌کنم به مردم بگویم که نباید فقط به امید فرارسیدن زمان‌ها باشند، بلکه به آن‌ها می‌گویم که بیایید باور کنیم که واقعاً می‌توانیم این کار را انجام دهیم. هدف من تضمین حاکمیت قانون برای هر شهروند، شامل حقوق زنان، حقوق قومی، مذهبی و حقوق دگرباشان جنسی است.
اشپیگل: نظام جمهوری اسلامی یک حکومت خودکامه است. این حکومت در جریان خیزش سراسری مردم ایران در سال ۱۴۰۱ نشان داد که برای بقا دست به هر اقدامی می‌زند. چگونه می‌خواهید از شر آن خلاص شوید؟
شاهزاده رضا پهلوی: هرکسی که چه در داخل و چه خارج از ایران این رژیم را تحلیل کند، دیگر به اصلاح‌پذیری آن باور نخواهد داشت. ما شاهد آن هستیم که حتی افراد افراط‌گرا و حامی رژیم، مثل سردبیر سابق کیهان، یکی از محافظه‌کارترین روزنامه‌های کشور نیز از آن روی‌گردان شده‌اند. او روح‌الله خمینی، رهبر انقلاب ۵۷ بسیار نزدیک بود، اما اکنون در تورنتو زندگی می‌کند؛ زیرا دیگر به جمهوری اسلامی ایمان ندارد و خواهان تغییر است.
اشپیگل: در خیزش سراسری سال ۱۴۰۱ ایرانیان بیش از ۵۰۰ معترض کشته شدند، ده‌ها هزار نفر از آنان بازداشت، شکنجه و برخی حتی اعدام‌شده‌اند. آیا شما خواهان یک انقلاب جدید در ایران هستید؟
شاهزاده رضا پهلوی: بله، من خواهان یک انقلاب‌ام. ایرانیان همچنان آماده فداکاری‌اند؛ زیرا آن‌ها می‌دانند که اگر این رژیم را از بین نبریم، کشورمان محکوم به فنا است.
آخرین قیام ایرانیان در واقع یک انقلاب بود. واکنشی اصیل در برابر سرکوب. نه به این دلیل که من آن را فراخوان داده بودم. معترضان شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر می‌دادند. علی خامنه‌ای، به عنوان رهبر نظام از سوی دست‌کم ۸۰ درصد از جامعه ایران غیرقابل‌قبول است. اگرچه حکومت این قیام را با به کارگیری همه ابزارهایش سرکوب کرد، اما اکنون بسیار ضعیف‌تر از همیشه و دچار تفرقه است. بخش‌هایی از ارتش و نیروهای شبه‌نظامی نگران هستند که در صورت تشدید اوضاع، اولین قربانیان اقدامات تلافی‌جویانه باشند. برخی از آن‌ها حتی از رژیم جداشده‌اند.
اشپیگل: حکومت ایران همچنان حامیانی دارد. بسیاری از ایرانیان ثروتمند از این رژیم بهره می‌برند و صدها هزار حامی در دستگاه امنیتی دارند که نظام سیاسی فعلی برای آن‌ها بسیار سودمند است. چرا آن‌ها باید موضع خود را تغییر دهند؟
شاهزاده رضا پهلوی: مقامات ارشد نظام از آن بیشترین بهره را می‌برند. طبقات و رده‌های پایین‌تر فقط یک چک حقوقی دریافت می‌کنند که گاهی حتی برای پرداخت اجاره خانه‌شان کافی نیست. آن‌ها در کنار آن تاکسی می‌رانند، رشوه می‌گیرند و کاملاً ناامید شده‌اند. برای به حداکثر رساندن شانس موفقیت یک انقلاب، باید به هرکدام از آن‌ها فرصت آشتی و پیوستن بدهیم.
اشپیگل: آیا شما در صورت تغییر احتمالی، از عفو عمومی برای یک گذار مسالمت‌آمیز استفاده می‌کنید؟
شاهزاده رضا پهلوی: البته برخی باید به خاطر اعمالشان پاسخگو باشند و محاکمه شوند؛ اما با این حال، من معتقدم که ما باید چرخه انتقام و کینه‌جویی را متوقف کنیم. این ما را از این حکومت متمایز می‌کند. ما به حقوق بشر اعتقادداریم. ما به دادگاه‌های عادلانه معتقدیم.
اشپیگل: منظور شما دقیقاً از ما کیست؟
شاهزاده رضا پهلوی: خودم، تیمی که با من کار می‌کند و اکثریت ایرانیانی که از این موضع حمایت می‌کنند.
اشپیگل: چرا نیروهای مختلف اپوزیسیون در تبعید نتوانسته‌اند طی دهه‌ها بر سر یک اقدام مشترک توافق کنند؟ شما با چه کسانی همکاری می‌کنید؟
شاهزاده رضا پهلوی: به نظر من حضورم در کنار نمایندگان اپوزوسیون، مثل رویداد اخیر در دانشگاه جورج‌تاون، یک همکاری نمادین است. به نظرم اینکه در ایران یک وحدت بزرگ و چشم‌انداز مشترک وجود دارد، مهم‌تر است. این مساله با اهمیت است.
اشپیگل: شما چهار دهه در ایالات‌متحده زندگی کرده‌اید. گفته می‌شود شما به جمهوری‌خواهان بسیار نزدیک‌تر از دموکرات‌ها هستید. آیا شما با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق و احتمالاً بعدی ایالات‌متحده درباره تغییر حکومت ایران صحبت کرده‌اید؟
شاهزاده رضا پهلوی: من آقای ترامپ را ملاقات نکرده‌ام، اما طی این سال‌ها با نمایندگان هر دو جناح در حال گفتگو بوده‌ام. در هر دو سو گفتمان‌هایی همخوان با دیدگاه‌های ما وجود دارد. اساساً مساله این است که چهار دهه تلاش در جهت تغییر رفتار رهبران جمهوری اسلامی وضوح شکست‌خورده است. موضوع مواجه بودن من با دونالد ترامپ و یا جو بایدن نیست، مسئله این است که آن‌ها کدام مسیر را برای به حصول نتیجه مناسب می‌دانند.
اشپیگل: شما خواستار تغییر رویه اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی هستید. این به چه معناست؟
شاهزاده رضا پهلوی: دولت‌های مستقر در واشنگتن، لندن، برلین و یا پاریس برای دهه‌ها تلاش کرده‌اند که از رویارویی با جمهوری اسلامی اجتناب کنند. نتیجه این است که ۶۰ درصد از مردم ایران زیرخط فقر زندگی می‌کنند، حکومت به همراه نیروهای نیابتی‌اش به گسترش تروریسم در منطقه می‌پردازد و به یک تهدید هسته‌ای تبدیل‌شده است.
اشپیگل: شما حدود یک سال پیش از اسرائیل، دشمن جمهوری اسلامی بازدید و با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور و دستگاه اطلاعاتی درباره آینده سیاسی احتمالی خود در ایران صحبت کردید. آیا شما و نتانیاهو از آن زمان در مبارزه با جمهوری اسلامی متحد هستید؟
شاهزاده رضا پهلوی: هدف از این بازدید به‌عنوان نخستین سفر یک سیاستمدار ایرانی به اسرائیل این بود که به اسرائیلی‌ها توضیح دهم که یک ایران سکولار و دموکراتیک برای آن‌ها و خاورمیانه چه معنایی می‌تواند داشته باشد. همچنین معنای زندگی صلح‌طلبانه همراه با روابط دوستانه با همسایگان برای کشوری که چه با دنیای عرب و چه با موجودیت اسرائیل خصومتی ندارد، برای ایرانیان چگونه است. ما با یهودیان از زمان کوروش کبیر رابطه داشتیم
چرا ایران نباید مانند توافق‌نامه‌هایی که بین اسرائیل و امارات متحده عربی، بحرین و مراکش منعقدشده است به دنبال گسترش توافق‌نامه ابراهیم باشد؟ ما می‌توانیم آن را «توافق کوروش» بنامیم. ایران می‌تواند بخشی از دستورالعمل صلح در خاورمیانه، برای عربستان سعودی و مردم اسرائیل، لبنان، سوریه، عراق و فراتر از آن باشد.
اشپیگل: آیا شما می‌خواهید زمان را به دوره حکومت پدرتان بازگردانید؟
شاهزاده رضا پهلوی: حتی در آن زمان هم شرایط ژئوپلیتیکی بسیار پیچیده بود. دیوار برلین هنوز برقرار، جنگ سرد مسلط بود. اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش در مقابل دنیای غرب قرار داشتند؛ اما ایران در آن زمان نقش مهمی در تثبیت منطقه داشت. ما روابط بسیار خوبی با غرب و همچنین با بلوک شرق، با چین و اتحاد جماهیر شوروی داشتیم. نمی‌خواستیم قربانی این کشمکش بین شرق و غرب شویم و یک رویکرد متوازن دنبال می‌کردیم. جمهوری اسلامی این تعادل را به‌کلی نابود کرده و این امر منجر به بی‌ثباتی، خصومت و افراط‌گرایی شده است.
اشپیگل: اما اکنون شما به دنبال تغییر رویه دموکراسی‌ها از جمله ایالات‌متحده، اروپا و همچنین اسرائیل‌اید. آیا این احتمالاً به معنای گزینه نظامی برای تحمیل یک نظام جدید به حکومت ایران است؟
شاهزاده رضا پهلوی: بگذارید من این موضوع را روشن کنم، تاکنون از سوی ایالات‌متحده هیچ حمایتی نشده‌ام، دست‌کم نه از سوی دولت فعلی، و به‌هیچ‌وجه خواهان حمله نظامی یا جنگ احتمالی علیه کشورم نیستم. من تنها از نافرمانی مدنی صحبت می‌کنم.
اشپیگل: مقاومت ایرانیان به‌رغم قربانیانی که تاکنون داده‌اند، موفق نبوده است. سرکوب اعتراضات اخیر این را به‌وضوح نشان داد.
شاهزاده رضا پهلوی: مسئله این است که از ایرانیان خواهان تغییر به‌صورت حداکثری حمایت کنیم. در عین حال، باید راه خروجی ایجاد کنیم و برای کسانی که گرفتار نظام جمهوری اسلامی شده‌اند راه فراری به وجود آوریم. من نمونه‌های آشتی ملی چون آفریقای جنوبی را در نظر دارم. ما به یک نظام عدالت و فرآیند قانون اساسی در زمان گذار نیازمندیم تا بتوانیم آن را به صورت قانون‌مند فراهم کنیم.
اشپیگل: آیا شما قصد دارید به برای کسانی که از جمهوری اسلامی جداشده‌اند پیشنهاداتی ارائه کنید؟
شاهزاده رضا پهلوی: ما باید برای اینکه در این فرآیند تا حد ممکن جان انسان‌های کمتری از دست برود، مقاومت افرادی را که سلاح در اختیاردارند، به حداقل برسانیم. اگر حاکمان ایران در آخرین لحظه بخواهند نسل‌کشی به راه‌اندازند، نیروهای امنیتی ایران باید به سپر محافظتی برای مردم خود تبدیل شوند.
اشپیگل: این موضوع چگونه باید اتفاق بیفتد؟
شاهزاده رضا پهلوی: ۹۰ درصد از نیروهای مسلح که مثل رهبران فاسد خود از نظام بهره نمی‌برند، در وضعیتی غیرقابل تحمل قرار دارند؛ و حکومتی که تنها ده درصد حامی دارد، نمی‌تواند برای همیشه دوام بیاورد.
اشپیگل: با این حال، حاکمان جمهوری اسلامی مدت زیادی دوام آورده‌اند.
شاهزاده رضا پهلوی: مسئله این نیست که آیا رژیم از بین خواهد رفت یا نه، بلکه مسئله این است که چه زمانی و آیا ما ایرانیان به صورت حداکثری حمایت کرده‌ایم یا نه. به‌طور مشخص، آیا ما می‌توانیم سقوط جمهوری اسلامی را پیش از اینکه به آستانه دستیابی به سلاح هسته‌ای برسد، تسریع کنیم؟ چون در آن صورت، ما با یک وضعیت کاملاً متفاوت مواجه خواهیم شد. این می‌تواند در شش ماه یا دو سال اتفاق بیفتد. ما هیچ زمانی برای از دست دادن نداریم.
اشپیگل: یعنی اگر ایران به سلاح هسته‌ای مسلح شود، امید به تغییر قدرت پایان می‌یابد؟
شاهزاده رضا پهلوی: ایران مسلح به سلاح هسته‌ای پیامدهای فاجعه‌باری دارد. ممکن است درگیری جهانی با عواقب غیرقابل‌پیش‌بینی رخ دهد. من می‌خواهم از وقوع چنین رویدادی برای ایرانیان و جهان جلوگیری کنم.
اشپیگل: سال گذشته در سخنرانی در پارلمان اتحادیه اروپا در بروکسل، شما خواستار قرار دادن سپاه پاسداران به‌عنوان یک گروه تروریستی شدید. این اقدام تنش‌ها میان ایران و اتحادیه اروپا را به حداکثر می‌رساند. به نظر شما این اقدام چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟
شاهزاده رضا پهلوی: دولت‌های خارجی باید فشار بر جمهوری اسلامی را از طریق تحریم‌های بیشتر، به ویژه علیه سپاه پاسداران، افزایش دهند. اگر دیپلماسی کارایی نداشته باشد چه گزینه دیگری برای جلوگیری از درگیری نظامی در برابر یک مافیای فاسد که می‌خواهد مسلح به سلاح هسته‌ای شود، در اختیاردارید؟ در عین حال، به حمایت حداکثری از مخالفان و فعالان از طریق کمک به تأمین مالی امکان دسترسی به اینترنت در ایران و همچنین تأمین مالی اعتصابات و دیگر اقدامات نیاز داریم. ما باید همه کسانی را که از جمهوری اسلامی ناامید شده‌اند، توانمند کنیم. اگر این اتفاق بیفتد، افراط‌گرایان بیشتری از رژیم جدا شدها ما وارد گفتگو می‌شوند. ما باید حداکثر تعداد آن‌ها را به حداکثر برسانیم.
اشپیگل: شما در آخرین پادشاهی ایران ولیعهد بودید. هرگز عنوان خود را کنار نگذاشته‌اید. در بازگشت به ایران مایل به برعهده‌گرفته گرفتن چه نقشی هستید؟ به‌عنوان شاه، نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهوری؟
شاهزاده رضا پهلوی: شما مسئله را از انتها شروع می‌کنید. هدف من یک ملت سکولار است، فرآیندی دموکراتیک که در آن تضمین شود که هر صدایی شنیده و هر رایی به صورت عادلانه و شفاف شمرده می‌شود. من فقط می‌خواهم واسطه این انتقال باشم. همین. فراتر از آن، هیچ قصدی ندارم.
اشپیگل: بخشی از حامیان شما به‌شدت خواستار بازگشت سلطنت هستند. آیا شما هم این را ترجیح می‌دهید؟
شاهزاده رضا پهلوی: این حق آن‌ها است که چنین خواسته‌ای داشته باشند. ایرانیان باید آزاد باشند که نوع حکومت بعدی خود را انتخاب کنند. چه یک سلطنت پارلمانی و چه یک نظام جمهوری. این تصمیم در پای صندوق‌های رأی گرفته خواهد شد.
اشپیگل: آیا به این امید دارید که بحران کنونی که در پی مرگ رئیسی به وجود آمده است، شما را به ایران نزدیک‌تر کند؟
شاهزاده رضا پهلوی: علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی می‌خواهد انتخابات برگزار شود. البته این انتخابات نیز دوباره تقلبی خواهد بود. من هم‌وطنانم را تشویق می‌کنم که این انتخابات را به اصطلاح تحریم کنند. هدف این است که شکاف موجود در داخل جمهوری اسلامی را تعمیق و کسانی که از این نظام روی‌گردان شده‌اند را جذب کنیم.
اشپیگل: آیا رویکرد سیاسی شما تلاشی برای کنار آمدن با سرگذشتتان است؟
شاهزاده رضا پهلوی: به یاد دارم که با خواهرم که به دلیل اتفاقات [انقلاب ۵۷] افسرده شده بود صحبت کردم و به او گفتم که خودت را اذیت نکن، اگرچه نمی‌توانی گذشته را تغییر دهی، اما آنچه در آینده اتفاق می‌افتد را می‌توانی. من هرگز به گذشته نگاه نکرده‌ام. نتیجه انقلاب ۵۷ چه حامی جمهوری اسلامی باشید و چه همسو با اپوزیسیون باشیم، یک فاجعه است؛ اما من همه این‌ها را پشت سر گذاشتم و ادامه دادم زیرا مأموریتی برای کشورم بر عهده‌دارم؛ زیرا ایران سزاوار بهتر از این‌ها است. من معتقدم ما می‌توانیم این کار را انجام دهیم و روزی به خانه بازخواهیم گشت.
برگرفته از ایندیپندنت فارسی
