در شرایط فعلی اپوزیسیون که آکنده از نظریات، ایدئولوژیها و افکار مختلف است، تفاهم و تحمل فکری-سیاسی، راهی برای بنیان دموکراسی در ایران است؛ نقطه مقابل تحمل دموکراتیک و حقوقی، برخوردها و سخنان غیرحقوقی و تمسک به تهدید، توهین و تخریب قرار دارد. عارضهای که در بیشتر حیات اپوزیسیون بر رفتار بخشهایی از آن مستولی بوده و مانع همراهی و همبستگی و عامل اختلاف و تشدد بوده است. پذیرش منطقی و عقلانی طیفها و گروههای متفاوت سیاسی، سرآغازی بر راهسپاری واقعگرایی است؛ مسئلهای که اندیشمندان سیاسی از آن به اخلاقیت مدنی نام بردهاند.
در تکلیف اخلاقی مدنیت «ما باید بتوانیم در مورد مسائل بنیادین برای یکدیگر توضیح بدهیم که چرا اصول و سیاستهایی که از آنها حمایت میکنیم و به آنها رأی میدهیم، از سوی ارزشهای سیاسی عقل عمومی قابل پشتیبانی است.» بنابراین طرح عقلانی مسائل اصلی ملی و برخورد غیرهیجانی و به دور از تخریب با آن، بستری فراهم میسازد که تضارب آرا و تعارض افکار در فضایی دموکراتیک و خردمندانه اظهار شود و در تلاقی نظریات و ابراز اظهارات طرفین، راهکارهای وطنپرستانه در جایگاه حقیقی خود ثبیت شوند.
همانطور که پیش از این به دفعات یادآور شدهام، پایه اصلی و محور اساسی اندیشهها و رفتارهای سیاسی، پاسداری از تمامیت ارضی ایران و حفظ چارچوب جغرافیای فرهنگی-سیاسی کشورمان است؛ بر مبنای اعتقاد به ایران و الزام به نگهداری آن، کثرت فکری و تعدد ایدئولوژیک، موضوعیت مییابد. محوری که دموکراسی، آزادی، برابری و حقوق شهروندی را در حاکمیتی حق
وقی و قانونی، مشروعیت میدهد و سعادت و رفاه و مشارکت مردمی را در اداره جامعه فراهم میسازد.
بیتردید تهدید، توهین و تخریب باورمندان به تکثر فکری و وطنپرستی طیفهای مختلف، باعث میدانداری طرفداران تجزیه کشور و ابراز مسائل حاشیهای و غیرمفید در فضای مبارزاتی و فعالیتهای رسانهای میشود. مسائلی که در تحقق ادب دموکراتیک در شرایط فعلی و بنیان دموکراسی ایرانی، مانعی جدی و فرصتسوز بشمار میرود.
ادب دموکراتیک که پایه مهمی در تکثر فکری بشمار میرود، مبتنی بر رعایت حقوحقوق دیگران است؛ دیگرانی که نظریات، رفتارها و عملکرد متفاوت سیاسی دارند. همان چنانکه صاحبنظران طیفهای مختلف سیاسی در تبیین برنامههای مبارزاتی و فعالیتهای تشکیلاتی-حزبی هم اذعان دارند، در ایجاد فضایی سالم و سازنده از گفتگوها، تجمعات و همایشها است که میتوان به تعدد سیاسی و تکثر فکری دستیافت و راهکارهای متفاوت را بدون انگ زدن و تهدید و توهین، تشریح و توضیح داد. از تلاقی برخورد آرا میتوان به شفافیت برنامهها و نظریات رسید تا از تجمیع آنها به اقدامات مدنی و دموکراتیک دست یازید.
برخوردهای قهرآمیز و رفتارهای توهینآمیز که بیبهره از منش دموکراتیک و تشخص مدنی هستند، چیزی جز فرصتسوزی و آلودگی هیجانهای غیرمنطقی برنمیآید؛ طرفه آنکه بیشتر رفتارهای ابرازشده در اپوزیسیون در سالهای اخیر- که هفتههای گذشته تشدید شده است- حول محور دوری از ادب دموکراتیک بوده و با تهدیدات رسانهای و فیزیکی عدهای از شخصیتها و نیروهای دموکراتیک ایرانپرست، بوده و عملاً راه را بر تکثر فکری و فضاهای دموکراتیک بسته است. دقت در این مسائل و ضرورت مقابله با برخوردهای غیردموکراتیک، از اولویتهای حقیقی و حقوقی دموکراسیخواهان در این شرایط حساس و تعیینکننده کشورمان است.
