سرمقاله اکونومیست
حتی پیش از شیوع کرونا، «جهانی‌شدن» با چالش‌هایی مواجه بود. سیستم تجارت آزاد که برای چند دهه، اقتصاد جهان را تحت سلطه خود داشت پس از بحران مالی ۲۰۰۸ و جنگ تجاری آمریکا و چین لطمات جدی دید. حالا نوبت به سومین ضربه مهلک بر پیکر جهانی‌شدن رسیده است و شیوع کرونا موجب تعطیلی کسب‌و‌کارها و بسته شدن مرزها و درنتیجه فروپاشی بازرگانی شده است.
نمی‌توان انتظار بازگشت سریع جهان به جنب‌وجوش‌های گذشته و تجارت آزادانه را داشت. همه‌گیری کرونا می‌تواند حمایت‌ها از خودکفایی را افزایش دهد. این چرخش ناگهانی به‌سوی داخلی سازی می‌تواند بهبود اقتصاد جهانی را کندتر سازد، اقتصاد را همچنان شکننده نگه دارد و بی‌ثباتی ژئوپلیتیک به همراه داشته باشد.
جهان تجربه چند برهه از افزایش یکپارچگی را داشته است اما سیستم تجاری که در دهه ۹۰ میلادی بروز یافت، بی‌سابقه بود. چین به کارخانه‌ای جهانی بدل شد و مرزها به روی مردم، کالاها، سرمایه و اطلاعات باز شدند. پس از ورشکستگی لمان برادرز، چهارمین بانک بزرگ ایالات‌متحده در سال ۲۰۰۸، اغلب بانک‌ها و شرکت‌های چندملیتی اندکی از رویکرد تجارت آزاد عقب نشستند؛ روندی که بعدها اکونومیست آن را «کندسازی» لقب داد. پس‌ازاین چالش، نوبت به جنگ‌های تعرفه‌ای دونالد ترامپ رسید که ترکیبی از نگرانی در مورد کارگران یقه آبی و سرمایه‌داری استبدادی در چین با برنامه‌ای گسترده‌تر از ادغام وطن‌پرستی و تحقیر همکاری بین‌المللی بود.
از ژانویه موج شیوع کرونا از آسیا به‌سوی غرب سرازیر شد. تعطیلی کارخانه‌ها، فروشگاه‌ها و ادارات موجب شد تا تقاضا به‌شدت کاهش یابد و نیز در زنجیره تأمین کالا برای مشتریان نیز اخلال‌های گسترده‌ای ایجاد شدند. اگرچه برخی از حوزه‌ها مثل صنعت غذا یا فناوری توانستند تا با استفاده از شرایط قرنطینه‌های خانگی، کسبوکار خود را ادامه دهند، اما زیان کلی کرونا بسیار سهمگین بوده است. تجارت جهانی ممکن است در سال جاری با کاهش ۱۰ تا ۳۰ درصدی مواجه شود.
در این ایام، آنارشی پنهانی که در لایه‌های زیرین حکومت جهانی وجود داشت، اکنون نمایان شده است. بریتانیا و فرانسه بر سر مقررات قرنطینه به جدل پرداختند، چین استرالیا را به دلیل اینکه خواستار بازرسی از منشأ پیدایش کرونا در ووهان شده است، به اعمال تعرفه‌های تجاری تهدید می‌کند و کاخ سفید نیز هنوز موضع تهاجمی خود را در رابطه با تجارت جهانی حفظ کرده است.
آمریکا در مدت شیوع کرونا هرگز به‌عنوان یک رهبر جهانی به ایفای نقش نپرداخته است. پنهان‌کاری‌ها و زورگویی‌های چین در مورد کرونا نیز نشان داده است که ردای رهبری جهان برای این کشور نیز گشاد است. در سراسر جهان، اذهان عمومی نیز در حال روی برگرداندن از جهانی‌شدن هستند. مردم زمانی که پی می‌برند سلامت آنها وابسته به واردات تجهیزات محافظت شخصی مثل ماسک و کارگران مهاجری است که در مراکز درمانی یا زمین‌های زراعی کار می‌کنند، مضطرب می‌شوند.
این تازه نقطه آغاز است. اگرچه چرخش اطلاعات به حد زیادی در خارج از چین آزادانه انجام میشود، اما برای تحرک مردم، کالا و سرمایه وضع به این شکل نیست. دولت ترامپ در حال تلاش برای محدودیت‌های بیشتر مهاجرتی است و استدلال می‌کند که مشاغل در این کشور باید به‌جای مهاجران به آمریکایی‌ها داده شوند. احتمال می‌رود دیگر کشورها نیز قدم در همین مسیر بگذارند.
سفرها محدودشده‌اند و فضای یافتن مشاغل تنگ‌تر از گذشته است. هم‌اکنون ۹۰ درصد از مردم در کشورهایی زندگی می‌کنند که تا حد زیادی مرزهای خود را بسته نگه‌داشته‌اند. بسیاری از کشورها تنها مرزهای خود را به‌سوی مردمی می‌گشایند که دولت آنها نیز پروتکل‌های بهداشتی مشابهی را دنبال کرده باشد. صنعت گردشگری و هواپیمایی نیز هشدار داده‌اند که احتمالاً پیامدهای کرونا در سال‌های آتی نیز ادامه خواهد یافت.
ایرباس سطح تولید خود را به یک‌سوم کاهش داده است و شرکت هواپیمایی امارات، نمادی از جهانی‌سازی پیش‌بینی کرده است بهبود تقاضا برای کسبوکار این شرکت در سال ۲۰۲۲ رخ دهد.
با کنار گذاشتن این ایده توسط دولت‌ها که شرکت‌ها و کالاها جدا از ملیت آنها باید با رفتار عادلانه روبه‌رو شوند، تجارت نیز با زیان‌های بزرگی مواجه میشود. بانک‌های مرکزی و دولت‌ها در زمان اعطای بسته‌های تشویقی به شهروندان از آنها می‌خواهند که از شرکت‌های ملی حمایت کنند و این‌گونه برای آنها یک مشوق بزرگ خواهند بود.
از سوی دیگر، تلاش‌ها برای ایجاد زنجیره کامل تأمین کالا به داخل کشورها و به بهانه افزایش انعطاف آنها، شدت بیشتری به خود می‌گیرد. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در ۱۲ مه در سخنانی خطاب به مردم هند اعلام کرد که دوره‌ای جدید از خودکفایی اقتصادی در این کشور آغازشده است. بسته‌های تشویقی کووید-۱۹ در ژاپن شامل یارانه‌هایی برای شرکت‌های ملی می‌شوند. مقامات اتحادیه اروپا نیز سخن از «استقلال استراتژیک» به میان می‌آورند و در حال تشکیل صندوقی برای خریداری سهام شرکت‌ها هستند.
جریان ورود سرمایه نیز با چالش مواجه شده است و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت به‌شدت کاهش‌یافته‌اند. سرمایه‌گذاری چینی‌ها در آمریکا طی سه‌ماهه نخست سال جاری به ۴۰۰ میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه دو سال قبل، افت ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد. شرکت‌های چندملیتی نیز ممکن است سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی خود را در سال جاری به یک‌سوم کاهش دهند.
تنها در سال جاری، کشورهایی که ۵۹ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند، مقررات سرسختانه‌تری را برای تجارت خارجی وضع کرده‌اند. درحالی‌که دولت‌ها تلاش دارند تا از طریق شرکت‌های مالیاتی و سرمایه‌گذاری، بدهی‌های خود را پرداخت کنند، برخی از کشورها ممکن است وسوسه شوند که بیش‌ازپیش جریان تبادل سرمایه بین مرزها را محدود کنند.
بااین‌حال، نباید تصور کرد که یک سیستم تجاری جهانی تحت نظارت‌های شدید و بی‌ثبات ملی بشردوستانه‌تر یا ایمن‌تر خواهد بود. کشورهای فقیر به‌سختی می‌توانند خود را با این روند هماهنگ کنند و زندگی در کشورهای متمول نیز گران‌تر و با آزادی محدودتری همراه خواهد شد.
منعطف ساختن زنجیره تأمین کالا در برابر تندبادها، نه از طریق بومی‌سازی آنها که ریسک‌ها را متمرکز می‌کند و مقیاس زیان اقتصادی را افزایش می‌دهد، بلکه باید به شیوه تنوع سازی آنها انجام شود. به‌علاوه، یک جهان ازهم‌گسیخته موجب میشود تا حل مشکلات جهانی نظیر ساخت یک واکسن یا بهبود اقتصادی در دوره پساکرونا دشوارتر از قبل شود. بااین‌حال، گویی این منطق دیگر جذابیت خود را ازدست‌داده است.
سه ضربه مهلکی که در طول ۱۲ سال گذشته به تجارت آزاد جهانی وارد شدند، جهانی‌شدن را به‌شدت تضعیف کرده‌اند. بهتر است با دوره طلایی جهانی‌شدن در دهه ۹۰ میلادی خداحافظی کرد و نگران مدلی بود که قرار است جایگزین آن شود.
منبع: کانال تلگرام راهبرد