همزمان با برگزاری کنگره نهم (کنگره داریوش همایون) حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) ۲ عنوان کتاب در تاریخ اندیشههای مدرن ایران در ایالات متحد امریکا از علی اصغر حقدار منتشر شده است؛ این کتابها همانند دیگر تحقیقات و تألیفات علی اصغر حقدار، مبتنی بر تاریخنگاری اندیشههای ایرانی و بخشی از پروژه «صد سال اندیشههای ایرانی» است که وی از دو دههای پیش به مطالعه و نگارش آن مشغول است. در مقدمه کتاب نوشته شده است:
«تشکلهای سیاسی و احزاب در تاریخ ایران زمین، تبار به دوران سرنوشت ساز مشروطیت اول میبرند؛ دورانی که نخستین قانون اساسی ایران تدوین، اولین پارلمان تأسیس و قدمهایی به پایهریزی ساختارهای مدرن سیاسی و فرهنگی برداشته شد. اسناد تاریخی اولین احزاب را در دومین دوره مجلس شورای ملی ثبت کردهاند؛ احزابی با ایدههای لیبرالیستی و سوسیال دموکراتیک. از آن دوران تا به امروز که سدهای از پدیداری فرهنگ سیاسی مدرنیته در جامعه ایرانی میگذرد، جریانهای سیاسی به تناوب توانستند تشکلها و احزاب و گروههایی را به وجود آورند.
از طنز تلخ تاریخ معاصر ایران است که از جنبش آزادیخواهانه مشروطیت که داعیه ملیگرایی و دموکراتیکسازی فرهنگ و سیاست ایرانی را داشت، بیشترین احزاب با ایدههای کمونیستی و سوسیالیستی با برداشتهای انترناسیونالیستی و جدایی خواهانه سر برآوردند. تاریخ سیاسی یک سده گذشته به ندرت و به کوتاهی، احزاب دموکراتیک و لیبرالیستی را در خود جای داده است؛ در دهه چهل «حزب ایران نوین» از جمله تشکلهایی بود که با اصول و اهداف لیبرالیستی به صحنه آمد، ولی دولت مستعجل بود. در دهههایی که باورهای بنیادگرایی دینی، حاکمیت ایرانی را در دست دارد، «حزب مشروطه ایران» با ایده و کنشهای لیبرال دموکراتیک نزدیک به دو دههای است که در صحنه سیاسی ایران حضور یافته و به جرئت میتوان گفت که با اعلام موجودیت، تبیین اصول لیبرالیستی و وامداری به اندیشههای دموکراتیک، پدیدهای در خور تأمل و به وجود آورنده فرهنگ دموکراتیک در سیاست ایرانی بشمار میرود. سالهای پرباری که از اندیشه سیاسی و کنش فرهنگی «حزب مشروطه ایران» میگذرد، تحقیق و تألیف کتابی در تاریخ، اصول و آرمانهای این حزب را به ضرورت تاریخنگاری اندیشه در ایران تبدیل کرده است.
فکر تدوین این رساله از میان و در تکمیل تألیف پیشین من- اندیشه سیاسی داریوش همایون- پیش از این: داریوش همایون و کشاکش با تجدد در ایران- شکل گرفت؛ با طرح مقدماتی این رساله و ارائه آن به زنده یاد دکتر همایون، تألیف آن شروع و در طی تحقیق و نگارش تاریخ و اندیشه حزب مشروطه ایران، ایشان با بزرگواری توسط هموندی دیگر، اسنادی از حزب را در اختیار من قرار دادند. ایشان با حوصله و بیشائبه به ارسال اینترنتی نشریات- اعلامیهها- صورت جلسات کنگرهها و کنفرانسهای حزب مشروطه ایران و هم چنین تمامی صورت مذاکرات دفتر پژوهشها مبادرت کردند. آقای بهمن زاهدی هم در مواردی از یاری مضایقه نداشتند. از تمامی این دوستان سپاسگذارم و تمامی اشکالات و کمبودهای این تألیف را از نگارش خود میدانم. این کتاب به روزگار تبعید و مهاجرتم و در زمانی نگاشته و تکمیل شد که دو واقعه مهم و تاثیرگذار – بر سیر تاریخی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) و حیات سیاسی و فرهنگی ایران- به وقوع پیوست: نخست تثبیت به تأخیر افتاده پسوند «لیبرال دموکرات» بر نام حزب مشروطه ایران. دوم درگذشت دکتر داریوش همایون. یادآوری تشویقها و همراهیهای زنده یاد دکتر همایون بیشترین جسارت را در زمانه تأسف بار کشور، به من ارزانی میداشت و اکنون یاد و خاطره آن انسان اندیشمند و دموکرات، با این کتاب آرام بخش قلب داغدیده من است. بلافاصله باید اضافه کنم که این تألیف، سرآغازی به گفتگویی خردمندانه با حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) و گشاینده تبادل نظر سیاسی با احزاب و تشکلهای دیگر است؛ با ایده و دریافت من و نه بیانگر رأی و دیدگاه حزب مشروطه ایران به تاریخ و اندیشههای خود.»
فصلبندی این کتاب عبارتند از:
نشانهها و اختصارات
مقدمه
پیشگفتار زمینههای اجتماعی- پارلمانی و حزبی مشروطه خواهی در ایران
فصل اول- هیئت مؤسس و سازمان مشروطه خواهان ایران
فصل دوم- حزب مشروطه ایران در زمینه سیاسی دهه شصت-هشتاد
فصل سوم- داریوش همایون آموزگار و رایزن حزب مشروطه ایران
فصل چهارم- ایدئولوژی حزب مشروطه ایران
فصل پنجم- تشکیلات سازمانی حزب مشروطه ایران
فصل ششم- کنگرهها و کنفرانسهای حزب مشروطه ایران
فصل هفتم- مواضع و بیانیههای حزب مشروطه ایران
فصل هشتم- حزب مشروطه ایران و وارث پادشاهی پهلوی
پیوست اول- اساسنامه حزب مشروطه ایران
پیوست دوم- منشور حزب مشروطه ایران
پیوست سوم- بیاننامه «حزبی برای اکنون و آینده»
فهرست منابع
فهرست اشخاص
کتاب «حزب مشروطه ایران و لیبرال دموکراسی بمثابه مشروطه نوین»
