دگرگونی‌های اجتماعی و سیاسی که بر خاتمه عمر نظام اجرایی قدیم و شروع استقرار سیستم نوین تأکید دارند، بهره‌ای از هیجانات سیاسی و رفتارهای شخصی را به عرصه می‌کشانند؛ انتقام‌گیری و برخوردهای خشونت‌آمیز در تحولات تاریخی نمونه‌ای از این نوع هیجانات هستند که می‌توان آنها را با برخورد خردمندانه و ساماندهی هیجانات عمومی و شخصی، کنترل کرد و تغییرات سیاسی را با روش‌های مسالمت‌آمیز و در راستای تحقق اهداف و آرمان‌های دمکراتیک، نهادینه کرد.
دوران انتقال به دمکراسی و مرحله آغاز نوین از رژیم حاکم ضددمکراتیک، با به کار گرفتن فرهنگ آزادیخواهانه و همراهی ملی میان تمامی افکار و اندیشه‌ها، بسترسازی هدایت خردمندانه رفتارهای هیجانی و آماده‌سازی قوانین و مراکز قضایی برای رسیدگی به جنایات آمران و عاملان خشن علیه ملت است؛ مرتکبان اینگونه اعمال، امروزه از نظر حقوقی و سیاسی متهم به «جرم حکومتی» خوانده می‌شوند و هرگونه اقدامی علیه منافع ملی و حقوق شهروندان و ملت را دربر می‌گیرد. اشاره‌ام به اعدام‌های اوایل استقرار جمهوری اسلامی، ترور مخالفین خارج از کشور در سال‌های پیشین و قتل‌عام‌های دهه شصت خورشیدی تا کشتار مخالفین سیاسی و عقیدتی در زندان‌های رژیم و کشتارهای خیابانی در سال‌های متعدد- دی‌ماه ۱۳۹۶ و آبان ماه ۱۳۹۸- و حتی شلیک موشک به هواپیمای مسافربری در تهران است.
تردیدی نیست که زمینه‌های این مرحله مبتنی بر تدوین قوانین مدنی و کیفری بر اساس اصول پذیرفته‌شده حقوق جهانی بشر و حق شهروندی ایرانیان بوده و معرفی و به کار گرفتن نخبگان امور حقوقی را برای اداره عادلانه و آزاد محاکم و صدور احکام بدون تبعیض و مطابق با استانداردهای مدنی نوین حقوق جزا، در اولویت کاری فعالین دوره فعلی گذار به دولت و جامعه دمکراتیک ایران در دستور کار خود قرار می‌دهد.
همانطور که پیش از این در یادداشت‌های قبلی نوشتم، طبقه‌بندی و حفظ اطلاعات امنیتی و تشکیل کمیته حقیقت‌یاب و ایجاد مراکز حقوقی برای تهیه و تنظیم امور حقوقی و قضایی در راستای دستیابی به عاملان اجرای احکام ضدملی و غیرحقوقی در رژیم فعلی از سویی و آماده‌سازی نهادهای قانونی برای رسیدگی به جرائم حکومتی که علیه ملت ایران در طول چهار دهه حاکمیت فاشیسم مذهبی انجام‌گرفته است از سوی دیگر، ضرورتی است که بخشی از کار و فعالیت لازم گروه‌های فعال در دوران انتقال قدرت به دولتی دمکراتیک و رهایی از جمهوری اسلامی است؛ این فعالیت ضروری در کنار اطلاع‌رسانی از این مسائل و فرهنگ‌سازی برای دوری از انتقام‌گیری هیجانی و همچنین برخوردهای حقوقی و خردمندانه، در ضمن اینکه به پویایی و نوسازی فرهنگ سیاسی اپوزیسیون یاری می‌رساند، در عین حال می‌تواند چشم‌انداز غیرهیجانی و حقوقی آینده ایران رهاشده از جمهوری اسلامی را در معرض آزمون و تجربه نمایش دهد.