در عرصههای مبارزاتی، اهتمام به خردمندی در اصول و رفتارهای سیاسی و برقراری دولتی دمکراتیک در اهداف معینشده مبارزاتی، از وجوه بارز اندیشههای آزادیخواهانه و ملیگرایانه به شمار میرود؛ این وجوه نشأت گرفته از تحول اندیشه و عمل سیاسی است که با دگرگونی تمدنی و تغییرات فرهنگی به وجود آمده و امروزه بهعنوان منش دمکراتیک خوانده میشود.
بنیان اساسی و پایهی محوری دمکراسی خواهی در مسئولیتپذیری قرار دارد؛ مسئولیتپذیری که سودای تأمین آزادیهای سیاسی، تحقق رفاه اجتماعی و ایجاد امنیت شخصی و شهروندی را دارد. تردیدی نیست که رسیدن به اهداف دمکراتیک و آرمانها و اهداف مبارزات ملی و مدنی، از رهگذار پایبندی به آزاداندیشی و عمل به انعطاف و رواداری خردمندانه در دوران مبارزاتی و دوره گذار نوین به دولت و جامعهای دمکراتیک میگذرد؛ بنابراین تجربه و آزمون آزادیخواهی و توأم بودن آن با منشهای مسئولیتپذیری و رواداری فرهنگی و سیاسی، ریشه در آموزشهای مدرن داشته و از وظایف شرعی و تبعیضآمیز سنتی و دینی عاری هستند. چنانکه رفتارهای برآمده از مسئولیتپذیری و انعطاف در خردورزی سیاسی، درواقع گفتمان جدید سیاست را نمایندگی میکنند.
مسئولیت دمکراتیک و انعطافپذیری خردمندانه، در برخوردهای تشکیلاتی و ارتباطات سیاسی میان گروهها و احزاب یا در داخل تشکلهای سیاسی و مبارز، مرحلهای از بروز تشخص مدرن و مدنی مبارزاتی است؛ تشخصی که انسجام فکری را همراه با اتحاد مبارزاتی در تاکتیکها و رسیدن به استراتژیهای تعیینشده برای مبارزه مدنی و استقرار دولت دمکراتیک، در خود جایداده و عرصه همگانی و گستره جمعی و عمومی مبارزه را به صحنهای آزاد و برابر تبدیل میکند.
مسئولیت دمکراتیک فراتر از ایدئولوژی سازمانی، رهیافتهای مبارزاتی و تلقیهای سیاسی بوده و همانطور که اشاره کردم، ریشه در درک و شناخت اصول سیاست ورزی و فعالیت سیاسی دوران معاصر دارد؛ اصولی که شفافیت- تشخیص فردی- آگاهی از گفتمان سیاسی و فرهنگی حزب و تشکل را در خود جایداده و تکیهبر ملیگرایی به معنای فهم و باور به منافع ملی- آزادی شهروندان– رواداری مذهبی و استقرار دولت دمکراتیک دارد.
هرکدام از مؤلفههای تشکیلدهندهی مسئولیت مدنی و سیاسی که درمجموع اعمال و رفتار فرد مبارز و دمکرات را معرفی میکنند، با گفتمان آزادیخواهی و ملی در صفوف مبارزاتی و در میان تشکلها و احزاب متعدد مبارز، از دیگر رهیافتهای ایدئولوژیک و تلاشهای سیاسی متمایز میشود؛ درواقع، رفتارها و الگوهای مبارزاتی آنجا که مظاهر عنادورزی شخصی و عقدهگشایی فردی را با تعصب سیاسی و جناحبندی هیجانی میآمیزد، نه در پی ایجاد جامعهای دمکراتیک است و نه هدفی برای استقرار دولت دمکراتیک دارد. دوری از مسئولیت مدنی و انعطافپذیری سیاسی و رواداری فرهنگی- فکری، بهنوعی بازتولید رفتارهای سنتی و دینی در سیاست ورزی است که در تاریخ سیاسی ایران معاصر بهصورت ایدئولوژیهای چپ اردوگاهی و اسلام سیاسی، سرزمین- شهروندان و اپوزیسیون ایران را در مقاطعی گرفتار وقفه مبارزاتی و بنبست اصول جدی فکری و سیاسی کرده است.
یادآور میشوم که مسئولیتپذیری مدنی، دخالت دمکراتیک در تمامی عرصههای مبارزاتی و همراهی با تمامی اقشار و آحاد ملت در مطالبات صنفی- خواستههای مدنی- اعتراضات سیاسی و … بوده و رهایی کشور و ملت را از فاشیسم دینی و برقراری دولتی دمکراتیک برای تمامی ایرانیان، در چشمانداز مبارزاتی و فعالیتهای فرهنگی و سیاسی قرار میدهد.
مسئولیتپذیری مدنی و انعطافپذیری سیاسی و مبارزاتی، شاخص تشخیص ماهیت و شکل آزادیخواهانه و مدنی از دیگر اشکال مبارزاتی و مبارزهجویانه است؛ استفاده از روشهای مسالمتآمیز در مبارزات مدنی- ورود به عرصههای دیپلماتیک- ایجاد هماهنگی و همراهی با مبارزان دیگر و شفافیت در بیان اهداف مبارزاتی، شناخت اوصاف و محتوای گفتمان دمکراتیک مدنی را در مبارزات سیاسی و فعالیتهای رسانهای- چه در داخل تشکیلات و چه در مقابله و مواجهه با رژیم- روشن میسازند.
