دمکراسی به‌مثابه نظام کشورداری و آیین دولتی، مبتنی بر تحول ذهنیتی است که در حیات بشری رخ‌داده است؛ آنجا که آدمی به‌حق طبیعی خودآگاه و خواستار به رسمیت شناختن آن در اجتماع شد، پایه‌های اولیه دمکراسی نیز گذاشته شد.
حق طبیعی در انعقاد قرارداد اجتماعی، بن‌مایه‌های اصلی دولت دمکراتیک را در خود جای‌داده است؛ قرارداد اجتماعی، پایه‌های اساسی تدوین قانون اساسی و قوانین موضوعه را برای ایجاد جامعه‌ای دمکراتیک و آزاد شامل می‌شود؛ رعایت حقوق انسان‌ها و توازن میان آزادی‌های اجتماعی- اخلاقی و اقتصادی، از ارکان مهم دمکراسی است که در برخورد میان انسان‌ها، «ادب دمکراتیک» خوانده می‌شود.
ادب دمکراتیک ازآنجاکه مبتنی بر تحول ذهنی و اخلاقی است، در روابط اجتماعی و سیاسی هم نشأت گرفته از باورمندی به حقوق طبیعی و آزادی‌های بنیادین انسان‌هاست؛ طرفه آنکه بدون رعایت ادب دمکراتیک و تحول معرفتی در ذهنیت غیر دمکراتیک، هیچ مبارزه‌ای- چه به‌صورت شخصی و یا انفرادی و چه در تشکل‌های سیاسی و ائتلاف‌های مبارزاتی- نمی‌تواند شکل‌گرفته و یا تداوم داشته باشد.
دمکراسی، ادب دمکراتیک و رفتارهای دمکراتیک برای اپوزسیون ایرانی، از ضرورت‌های فکری- عملی و مبارزاتی به شمار می‌رود؛ خصوصاً در شرایط فعلی که بخش عمده‌ای از مخالفان جمهوری اسلامی در تحرکاتی جدید، در پی انسجام مبارزاتی و ایجاد ائتلاف‌های سیاسی بوده و سودای رسیدن به دمکراسی و آزادی در ایران آینده را دارند.
همان‌طور که اشاره کردم و پیش‌ازاین در مطالب و مقالاتی به‌دفعات از آن نوشته‌ام، دمکراسی در عمل ناظر بر باور به‌حق و حقوق همه‌جانبه انسان‌ها و تحقق آن‌ها در نظام سیاسی دمکراتیک میسر و ممکن است؛ رفتارهای فعلی و کنش‌های سیاسی که از سوی فعالین سیاسی و تشکیلاتی فرصت بروز یافته و در شکل و ماهیت وحدت‌خواهانه به‌صورت همگرایی‌ها و همراهی‌های سیاسی درصحنه اپوزیسیون ایرانی ظاهر می‌شوند، در صورتی می‌توانند به اهداف ملی و آزادی‌خواهانه برسند که از هم‌اینک و در شرایط فعلی اپوزیسیون، پایبند به دمکراسی در ذهن و عمل و رفتار باشند.
در شرایط فعلی که با ارتقای گفتمان سیاسی و نوین مدنی ایرانیان، شاهد همرأیی و همراهی میان بخشی از فعالین اپوزیسیون هستیم، رعایت اصول، راهکار و رفتارهای دمکراتیک، تعیین‌کننده مسیر و تبیین‌کننده اندیشه دمکراسی‌خواهی است؛ بی‌تردید ورود به تبلیغات رسانه‌های مجازی، برخوردهای خشن و به‌دوراز حرمت علیه اشخاص مطرح و فعالین در عرصه‌های سیاسی و همچنین بروز کنش‌های اتهام‌زنی و…، نکاتی هستند که فرایند آزادیخواهی و پروسه دمکراسی را برای ایران آینده با موانع جدی و غیرقابل‌جبران مواجه می‌سازد.
ایجاد بی‌اعتمادی، یأس سیاسی و ناامیدی از فعالین سیاسی در میان اقشار مختلف مردم ایران و بروز شکاف‌های سیاسی و مبارزاتی میان اپوزیسیون، از نتایج منفی به کار گرفتن رفتارهای غیر دمکراتیک به شمار می‌روند؛ هدف این‌گونه رفتارهای عاری از ادب دمکراتیک، در علایق شخصی و در طرح تخریب شخصیتی، بی‌حرمتی به جایگاه انسان‌ها و درنهایت تقویت چرخه معیوب درگیری میان مخالفان و به هدر رفتن نیرو و فعالیت علیه دشمن اصلی یعنی جمهوری اسلامی است؛ با چنین شرایطی است که فرصت‌های به‌دست‌آمده در مبارزه علیه جمهوری اسلامی تبدیل به فرصت سوزی شده و متأسفانه بازنده اصلی رفتارهای غیرمؤدبانه و غیر دمکراتیک، فعالین اپوزیسیون هستند.
در شرایطی که حرکت‌های تازه‌ای در میان بخش عمده‌ای از فعالین و رهبران اپوزیسیون در تبادلات فکری و روابط دیپلماتیک شروع‌شده، رعایت ادب دمکراتیک و تقویت رفتارها و عملکرد دمکراتیک، اصلی‌ترین و شاخص‌ترین راه برای رسیدن به دولتی دمکراتیک و جامعه‌ای آزاد در ایران بعد از جمهوری اسلامی است.