هرچه به ضرب‌الاجل پایان مذاکرات یعنی بیست و چهارم ماه نوامبر نزدیک‌تر می‌شویم بیشتر بعید به نظر می‌رسد که نمایندگان ایران و آمریکا در این دور از مذاکرات موفقیتی نصیبشان شود. مشکلات برای هر دو طرف با سرعت در حال ازدیاد است. روز سه‌شنبه گذشته، چهارم نوامبر، پرزیدنت اوباما و حزب دمکرات آمریکا بسیار بیش از آنچه انتظار می‌رفت در انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در همه جبهه‌ها با شکست مواجه شدند. اکثریت سنا به دست رقبای جمهوری‌خواه افتاد، در کنگره بر اکثریت جمهوری‌خواهان افزوده شد و همچنین دمکرات‌ها چندین فرمانداری ایالتی را نیز باختند. باآنکه سنا و کنگره جدید تا چهارم ژانویه سال نو میلادی شروع به کار نخواهند کرد، از هم‌اکنون شخصیت‌های برجسته جمهوری‌خواه همانند سناتور جان مک‌کین و سناتور مارکو روبیو، مواضع دولت اوباما در مورد مذاکره با جمهوری اسلامی و نامه‌نگاری اوباما با آیت‌الله خامنه‌ای را شدیداً موردانتقاد قرار داده‌اند. از سوی دیگر گزارش روز جمعه گذشته که از سوی سازمان بین‌المللی انرژی هسته‌ای (IAEA) انتشار یافت، به دلیل آنکه ایران پاسخی به پرسش‌های مکرر آژانس در مورد فعالیت‌های مشکوک گذشته نداده است، از تائید ادعای ایران مبنی بر غیر تسلیحاتی بودن فعالیت‌های هسته‌ای‌اش خودداری کرد. به‌احتمال زیاد این گزارش بر مشکلات ایران در مذاکرات خواهد افزود.
همان‌گونه که در این ستون بارها یادآور شده‌ایم، برای جمهوری اسلامی بسیار مشکل خواهد بود که از راهی که رفته است بازگردد و دولت اوباما نیز نخواهد توانست در این مذاکرات بیش از این عقب‌نشینی کند. هر دو حکومت نگران جبهه پشت سرشان هستند. در آمریکا دولت اوباما ناچاراست طبق قانون هر نوع معاهده‌ای را برای تائید به سنا بفرستد، سنایی که دیگر در اختیار او نیست و از هم‌اکنون مخالفتش را با اهدای هرگونه امتیازی به ایران اعلام کرده است. از سوی دیگر از قرار معلوم در ایران دولت روحانی را آیت‌الله خامنه‌ای به دنبال نخود سیاه فرستاده است و سرانجام دولت روحانی در یک جنگ فرسایشی با سپاه پاسداران و عواملش در مجلس تنها و ناکام خواهد ماند. با این‌همه به‌احتمال زیاد بازهم مدت مذاکرات را تمدید خواهند کرد. با تمدید مدت مذاکرات شرایط برای دولت اوباما بسیار مشکل‌تر خواهد شد زیرا او نخواهد توانست امتیاز بیشتری به جمهوری اسلامی بدهد. مضاف بر آن همان‌گونه که در این ستون خواهید خواند از هم‌اکنون پاره‌ای از سناتورهای بانفوذ، پرونده حقوق بشر جمهوری اسلامی را نیز در ارتباط با مسئله هسته‌ای مطرح خواهند کرد و در چنین شرایطی مشکلات دولت اوباما که آفتاب عمرش بر سر بام است دوچندان خواهد شد.
سنای آمریکا و پرونده حقوق بشر جمهوری اسلامی
دو تن از سناتورهای جمهوری‌خواه در مقاله مشترکی که بعد از انتخابات اخیر انتشار داده‌اند آشکارا خواهان الحاق مسئله حقوق بشر در مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی شده‌اند. تاریخ انتشار مقاله در نشریه (The Daily Beast) هفتم نوامبر یعنی بعد از انجام انتخابات اخیر است. نویسندگان مقاله، دو سناتور سرشناس “مارکو روبیو” از فلوریدا و “مارک کرک” از ایالت ایلی نوی، مقاله خود را با یادآوری این نکته آغاز می‌کنند که پرزیدنت اوباما نامه خود را به “رهبر معظم” علی خامنه‌ای که در آن وعده “همکاری مشترک امنیتی در منطقه” پس از حصول تفاهم در مسئله هسته‌ای داده‌شده است را فقط چند روز پیش از اعدام ریحانه جباری زن جوان بیست‌وشش ساله نوشته است و در این ارتباط، با اذعان به اهمیت مسئله هسته‌ای، سناتورهای مذکور، تأکید می‌کنند که اهمیت مسئله تجاوزات آشکار رژیم جمهوری اسلامی به حقوق اساسی مردم ایران از اهمیت مسئله هسته‌ای کمتر نیست.
سپس این دو سناتور با اشاره به گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد ایران، یادآور تعداد ۶۸۷ اعدام در سال ۲۰۱۳ و ۴۱۱ اعدام تاکنون در سال جاری می‌شوند. آنگاه به‌تفصیل به بحث درباره غیرانسانی و غیرقانونی بودن اعدام‌ها و غیرعلنی بودن محاکمات و اعمال شکنجه برای کسب اقرار و شرایط مخوف و هولناک زندان‌های ایران می‌پردازند. اعمال شکنجه، حبس و دیگر تخلفات علیه خبرنگاران و ممانعت از استفاده آزاد از فضای مجازی، رفتار خشونت‌بار با شهروندان، به‌ویژه با بانوان و دوشیزگان، ازجمله دیگر مسائل و مشکلاتی است که به‌تفصیل در این مقاله به آن پرداخته‌شده است. سناتورها در مقاله خود پیشنهاد می‌کنند که مطالعه گزارش احمد شهید برای همه آن‌هایی که در واشنگتن چشم امید به جمهوری اسلامی و دولت روحانی بسته‌اند و می‌خواهند با جمهوری اسلامی همکاری کنند باید الزام‌آور شود.
دو سناتور در مقاله خود یادآور می‌شوند که دقیقاً به خاطر مقابله با این تخلفات آشکار از موازین حقوق اساسی ملت ایران است که سنای آمریکا در سال جاری «قانون پاسخگویی و مسئولیت در برابر تخلفات علیه حقوق انسانی مردم ایران» را تصویب کرده است. سپس چنین می‌افزایند: “در حالی که گاهی اوقات جان کری وزیر خارجه به اوضاع وخیم حقوق بشر در ایران اشاره‌ای می‌کند، وی هرگز سعی نکرده است در این مورد فشاری اعمال کند. درواقع آن‌قدر به مسائل نقض حقوق بشر در ایران بی‌اعتنائی شده که در عمل از قرار گزارش‌های مطبوعاتی، رابطه دیپلمات‌های آمریکایی با طرف مقابلشان به شوخی و جوک گفتن کشیده است.” نویسندگان مقاله خطاب به مقامات دولتی آمریکا می‌پرسند شما که به خاطر سراب موفقیت در مذاکرات هسته‌ای همه‌چیز را به فراموشی سپرده‌اید چگونه در برابر «سولژه نتسین» های معاصر ایرانی که در سیاهچاله‌ای زندان اوین جان می‌کنند پاسخگو خواهید بود؟ به بازماندگان جوانان شجاعی که در عکس‌العمل به انتخابات قلابی ریاست جمهوری احمدی‌نژاد خطر کردند و در سال ۲۰۰۹ جان باختند چه خواهید گفت؟ پرزیدنت اوباما که در آن سال باعث شد این جوانان نسبت به تعهدات اخلاقی آمریکا به اصول و موازین حقوق بشر ناامید شوند چه پاسخی دارد؟ این جوانان خواستار جامعه‌ای هستند که زنان و دختران در انتخاب نوع پوشش خود آزاد باشند و کسی نتواند مزاحم حقوق انسانی آن‌ها شود.
در پایان، نویسندگان مقاله با مخاطب قرار دادن مسئولان دولت آمریکا می‌افزایند: “تأمین پیشرفت در کسب حرمت انسانی در ایران و آرامش در منطقه درگرو تغییر اساسی در رفتار جمهوری اسلامی در مرحله نخست با ملت ایران و سپس پایان بخشیدن به تخریب و تحریک در منطقه است، نه مرتبط با امضای ورق‌پاره بی‌ارزشی که شما در تعقیب آن هستید. تا آن زمان ما باید بسیار بیشتر کوشا باشیم و در یاری به ملت ایران بکوشیم تا روزی که ریحانه جباری‌های دیگر بتوانند از یک زندگانی آزاد و شاد بهره‌مند شوند”.
این نمونه ایست از معتقدات سناتورهایی که همراه با دیگر جمهوری‌خواهان در کنگره صاحب اکثریت قاطع هستند و از نخستین روزهای ماه ژانویه ۲۰۱۵ در واشنگتن ناظر بر اعمال آقای اوباما و دولت او خواهند بود. باآنکه بر مبنای قانون اساسی و سنت آمریکا مسئولیت دفاع و سیاست خارجی از اختیارات شخص رئیس‌جمهور و دولت برگزیده اوست، در عمل نقش کنگره و به‌ویژه سنای آمریکا بسیار بااهمیت است زیرا هیچ معاهده‌ای بدون تائید سنا معتبر نیست. در مورد حقوق بشر و مسائل مربوط به ایران تفاوت فاحشی میان جمهوری‌خواهان و دمکرات‌ها وجود ندارد. اکثر لایحه‌های مربوط به مسائل ایران از پشتیبانی هر دو حزب برخوردار بوده است؛ اما درگذشته، از زمانی که دمکرات‌ها در سنا اکثریت داشتند، رئیس سنا از دمکرات‌ها بود و او شخصاً از طرح و رأی‌گیری در مورد لوایحی که موردقبول دولت اوباما نبود جلوگیری می‌کرد. اکنون دیگر این مانع بر سر راه نیست.
پاریس: دوشنبه دهم نوامبر ۲۰۱۴