موساد در طول ۷۵ سال از زمان تأسیس آن، به یک افسانه تبدیل‌شده است. به ندرت سازمانی همچون موساد را می‌توان یافت که هم‌زمان سبب ایجاد تحسین در میان دوستان اسرائیل و ترس شدید در میان دشمنان این کشور شده باشد. کافی است به جدیدترین وقایع در لبنان نگاهی بیاندازیم که در جریان آن هزاران پیجر و واکی‌تاکی متعلق به گروه تروریستی حزب‌الله منفجر شدند. اگرچه این سازمان، طبق یک‌روال دیرینه رسماً هیچ واکنشی در تائید یا رد این عملیات نشان نداده است اما در میان افکار عمومی تقریباً تردیدی در انتساب آن به موساد وجود ندارد.
در حال حاضر آنچه که می‌دانیم این است که رئیس کنونی موساد، دیوید بارنیا در مذاکرات مربوط به آزادی گروگان‌های اسرائیلی از اسارت حماس در غزه شرکت دارد. این در حالی است که تا دهه ۱۹۹۰، حتی نام روسای این سازمان اطلاعاتی نیز ناشناخته بود.
امروزه دیوید بارنیا، افسر سابق نیروی هوایی، در دفتر مرکزی موساد در نزدیکی تل‌آویو نشسته است. بر اساس تخمین‌ها، هزاران نفر در موساد کار می‌کنند، که این تعداد، آن را به دومین سرویس اطلاعاتی بزرگ جهان – پس از سی‌آی‌آی آمریکا – تبدیل کرده است.
این سازمان اطلاعاتی که به‌طور رسمی موساد نامیده می‌شود، چند ماه پس از تأسیس کشور اسرائیل، در دسامبر ۱۹۴۹ در شرایطی تأسیس شد که از سه طرف با دشمنان محاصره‌شده بود اما در این بین اتفاقاتی رخ داد که خیلی زود توجه جهانیان را به خود جلب کرد.
شکار نازی‌ها
در سال ۱۹۵۶، در میانه جنگ سرد و تنها سه سال پس از مرگ استالین، دیکتاتور شوروی، مأموران اسرائیلی موفق شدند از طریق یک منبع در لهستان به نسخه‌ای از سخنرانی محرمانه نیکیتا خروشچف، رئیس حزب کمونیست شوروی دست یابند. از آن لحظه به بعد، رابطه اسرائیل با ایالات‌متحده، که به لطف موساد به این اطلاعات دست‌یافته بود، بهبود یافت و اعتبار سرویس اطلاعاتی اسرائیل به اوج جدیدی رسید.
چهار سال بعد از آن، موساد احتمالاً بزرگ‌ترین موفقیت تاریخ سازمان خود را کسب کرد: جاسوس موساد توانستند آدولف آیشمن، جنایتکار نازی آلمانی که یکی از مسئولین اصلی تبعید و قتل‌عام یهودیان اروپایی بود، در بوئنوس‌آیرس پیدا کنند. آیشمن به عنوان کارمند جعلی در یک هواپیما به اسرائیل منتقل شد، در آنجا محاکمه و به اعدام محکوم شد و در سال ۱۹۶۲ به دار آویخته شد. اینکه اسرائیل نه تنها از آیشمن انتقام گرفت، بلکه او را محاکمه کرد و گناه او را از لحاظ حقوقی ثابت کرد، به عنوان یک دستاورد تاریخی شناخته می‌شود.
به گفته کارشناسان، تنوع بزرگ جمعیت اسرائیل – که پس از تأسیس این کشور صدها هزار یهودی از کشورهای مختلف مانند شمال آفریقا و کشورهای همسایه در آن مستقر شدند– به عنوان یک مزیت برای موساد در نظر گرفته می‌شود.
یکی از مشهورترین این نمونه‌ها، الی کوهن است. او که یهودی بود و در مصر با ریشه‌های سوریه‌ای بزرگ‌شده بود، در اوایل دهه ۱۹۶۰ به عنوان جاسوس مخفی این سازمان جذب شد. او ابتدا در بوئنوس‌آیرس و سپس در دمشق، خود را به عنوان یک تاجر سوری جا زد و اعتماد بالاترین محافل در سوریه، یعنی رژیم دشمن اسرائیل را به دست آورد.
تا مدت‌ها مشخص نبود که اسرائیل، چگونه اطلاعات دقیقی درباره مواضع سوریه در ارتفاعات جولان به دست آورده است. در نهایت، ارسال یک پیام رادیویی به قیمت جان کوهن تمام شد. سوری‌ها او را دستگیر، شکنجه و در سال ۱۹۶۵ در دمشق در ملا عام اعدام کردند. داستان زندگی کوهن که در اسرائیل به عنوان قهرمان ملی شناخته می‌شود، در سال ۲۰۱۷ در سریال «جاسوس» Spy شبکه نتفلیکس با بازی ساشا بارون کوهن به تصویر کشیده شده است.
انتقام از تروریست‌های المپیک مونیخ
یکی از رسوم مشهور موساد این است که انتقام این سازمان از دشمنان اسرائیل، مشمول گذر زمان نمی‌شود. این موضوع همان چیزی است که هم‌اکنون نیز در ادبیات مقام‌های اسرائیلی به فراوانی شنیده می‌شود.
به گفته آن‌ها، تک‌تک کسانی که در حمله مرگبار هفتم اکتبر و کشته شدن شهروندان اسرائیلی و به گروگان گرفتن شدن آن‌ها نقش داشتند بدون هیچ ملاحظه‌ای حذف خواهند شد. مقام‌های اسرائیلی بارها تأکید کرده‌اند که تروریست‌های حماس، با دست خود، «حکم مرگ خود را امضا کرده‌اند.»
دیوید بارنیا رئیس موساد، سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسرائیل پیش از این در مراسم تشییع زیوی زامیر، رئیس پیشین موساد گفته بود هرکس در حمله ۷ اکتبر حماس دست داشته «حکم مرگ خود را امضا کرده است.»
او با اشاره به حذف عاملان کشتار ۱۱ ورزشکار اسرائیلی در المپیک ۱۹۷۲ مونیخ گفته بود که «امروز هم موساد، همانند ۵۰ سال پیش به حساب قاتلانی که در ۷ اکتبر از مرز غزه هجوم آوردند و به حساب طراحان آن حمله، هرکجا که باشند، خواهد رسید.»
اینکه موساد، تروریسم را با مقابله به‌مثل پاسخ می‌دهد، یکی از ویژگی‌های برجسته این سازمان اطلاعاتی است که منتقدان به آن اشاره می‌کنند.
در سال ۱۹۷۲، یک گروه فلسطینی چندین ورزشکار اسرائیلی را در دهکده المپیک در آلمان گروگان گرفتند. در عملیات ناکارآمد پلیس آلمان، همه گروگان‌ها و یک افسر پلیس ایالت بایرن کشته شدند. موساد پس از این حادثه یک تیم ویژه تشکیل داد و در سال‌های بعد عاملان این حمله را به قتل رساند.
سازمان تروریستی حماس دست‌کم از دهه ۱۹۹۰ میلادی در کانون توجه موساد قرارگرفته است؛ اما حمله به خالد مشعل، رهبر حماس، که امروز به نوعی «وزیر امور خارجه» این گروه است، در سپتامبر ۱۹۹۷ یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های موساد به حساب می‌آید.
مأموران اسرائیلی که با استفاده از گذرنامه‌های کانادایی به اردن سفرکرده بودند، سعی داشتند خالد مشعل را با یک سم کشنده مسموم کنند.
پادشاه اردن، ملک حسین، به حدی از این حمله خشمگین شد که نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت و کنونی اسرائیل، مجبور شد پادزهری برای نجات مشعل ارسال کند. در ادامه، اسرائیل برای آزاد کردن دو مأمور اسرائیلی که در این حمله دستگیرشده بودند، مجبور شد شیخ احمد یاسین، رهبر معنوی گروه تروریستی حماس را آزاد کند. با این حال، یاسین در نهایت در سال ۲۰۰۴ در حمله هوایی اسرائیل کشته شد.
قتل محمود المبحوح، رهبر نظامی حماس، در سال ۲۰۱۰ در اتاق هتل خود در دبی نیز به طور مشابه اما موفقیت‌آمیز انجام شد. او ابتدا با دارو بی‌هوش و سپس خفه شد. رسانه‌های اسرائیلی المبحوح را به عنوان مغز متفکر ربایش و قتل سربازان اسرائیلی در سال ۱۹۸۹ معرفی کردند.
گفته می‌شود ۲۷ فرد در این عملیات دخالت داشتند که با گذرنامه‌های جعلی اروپایی وارد دبی شده و بلافاصله پس از این حمله، شهر را ترک کرده بودند. حدود یک ماه بعد، رئیس پلیس دبی، موساد را متهم به این قتل کرد، اما اسرائیل هرگونه دخالت خود در این حمله را رد کرد.
تعقیب و انتقام از عوامل قتل‌عام ۷ اکتبر
موساد امروز، همان سیاستی را دنبال می‌کند که پیش از این داشت. پس از حمله تروریستی گروه حماس به خاک اسرائیل، نتانیاهو نخست‌وزیر این کشور به موساد دستور داد تا عامل این حمله را تعقیب کند و هرکجا که باشند آن‌ها را پیدا کند.
از جمله این اقدامات انتقام‌جویانه می‌توان به عملیات پیچیده و رازآلود حذف اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، در ماه ژوئیه در تهران اشاره کرد.
موساد افزون بر این در جلوگیری از دستیابی حکومت ایران به تسلیحات هسته‌ای نیز نقش داشته است و از جمله در خرابکاری سال ۲۰۱۰، موفق شده بود ویروس استاکس‌نت را به تأسیسات هسته‌ای حکومت ایران وارد کند تا سانتریفیوژهای آن را از کار بیاندازد.
تعجب‌آور نیست که این هفته همه نگاه‌ها در سراسر جهان به موساد معطوف شده است. در هفته‌ای که گذشت، در لبنان و سوریه هزاران دستگاه ارتباطی گروه تروریستی حزب‌الله منفجر شدند و این سازمان که در یک سال گذشته از شمال به اسرائیل حمله می‌کرد، دست‌کم برای مدتی فلج شد.
اگر این عملیات آن‌گونه که از شواهد برمی‌آید، کار سازمان موساد بوده باشد، به راستی باید آن را یکی از پیچیده‌ترین اقدامات عملیاتی اطلاعاتی تاریخ این سازمان نامید. عملیاتی که از عمق تفکر استراتژیک این سازمان حکایت دارد که می‌گوید: «جایی که تدبیر نیست مردم می‌افتند، اما سلامتی از کثرت مشیران است.»
برگرفته از دویچه وله فارسی