نوشتن سفرنامه همواره یکی از موضوعات بسیار ارزشمند در ادبیات فارسی بوده است که در عین حال چندین کاربرد مختلف را بیان می‌کند. سفرنامه مرسوم فارسی تحلیل و بررسی، مطالعه مردم‌شناسی و گزارشی از درون‌نگری فلسفی است که همگی در یک روایت جذاب از برخورد بین فرد و جهان درهم‌آمیخته شده‌اند.
«سفرنامه شهبانو» اثر منصوره پیرنیا به این سنت غنی ادبی وفادار است و در عین حال، پیرنیا نوآوری فنی قابل‌توجهی را معرفی می‌کند. در این «سفرنامه» تجربه سفر توسط دو صدا روایت می‌شود. یک‌صدا، صدای خود شهبانو فرح است. دیگری صدای پیرنیا، همراه وفادار اما همیشه مستقل اوست.
از آنجا که پیرنیا در تقریباً تمام سفرهای روایت‌شده در این کتاب حضورداشته است، او می‌تواند هر جا که لازم باشد، بینش و حساسیت خود را به هر قسمت از این داستان جذاب سفرهای شهبانو به چهارگوشه ایران بیان کند. صدای او ممکن است گاهی با صدای شهبانو در تضاد باشد؛ اما در نهایت، کارکرد آن همیشه تکمیل کردن روایت ارائه‌شده است، به‌طوری که زاویه‌ای اضافی پیشنهاد می‌دهد و توجه را به یک طیف غنی‌تر جلب می‌کند.
صدای شهبانو فرح موزون و با ابهت است، هرچند گاهی نوستالژیک، حتی اندوهگین است، اما هرگز احساساتی نیست. مشخص است که او رابطه‌ای عمیق، تقریباً عرفانی با سرزمین بومی‌اش و مردم آن برقرار کرده بود. او عروس جوان شاه و مادر چهار فرزند او بود؛ اما این سفرنامه نشان می‌دهد که او همچنین به شکلی تقریباً فیزیکی و روحی با ایده ایران ازدواج‌کرده بود. این برای شهبانوی تبعیدی کنونی سفری خودخواهانه نیست. او در مواجهه با عظمت زیبایی ایران و بزرگی رنج‌های آن در طول اعصار، فروتنی واقعی را نشان می‌دهد. این نه بیانیه‌ای سیاسی است و نه شهادتی در دادگاه تاریخ. تمام آنچه که او سعی دارد انجام دهد این است که برخی از شادی‌ها و مشقت‌هایی را که در طول حدود ۲۵ سال تجربه کرده است با ما به اشتراک بگذارد
سال‌های سفر به گوشه و کنار سرزمین‌اش… این سفرنامه او را به عنوان ناظری تیزبین و شاید مهم‌تر از همه شنونده‌ای صبور نشان می‌دهد و ما او را در میان طوایف کوچ‌نشین می‌بینیم که درباره زندگی روزمره صحبت می‌کنند، از مراکز صنعتی فوق مدرن بازدید می‌کنند تا با مهندسین عالی‌رتبه درباره فناوری بحث کنند و تقریباً در مقابل زیبایی خالص معماری برخی از روستاهای کویر اشک می‌ریزند و واضح است که او در روستاهای دورافتاده بیابان راحت‌تر از یک کلان‌شهر مانند تهران بود.
صدای پیرنیا نه تنها عناصر واقعی را که ممکن است گاهی اوقات از قلم افتاده باشند اضافه می‌کند، بلکه لحنی از شادی و شوخ‌طبعی نیز دارد. چیزی شبیه به یک همسرایی وجود دارد که هر از گاهی مداخله می‌کند. این شامل صدای افرادی است که در طول سفرها با آن‌ها مواجه شده‌اند و همچنین آثار بیش از ۱۰۰ سفرنامه‌نویس ایرانی و اروپایی که به ایران سفرکرده‌اند و پیرنیا قبل از نوشتن کتاب، سفرنامه‌های آن‌ها را مطالعه کرده است؛ و همین کارکرد و همسرایی است که روایت را پیش می‌برد و اطلاعات اضافی ارائه می‌دهد و آنچه را که در راه است تداعی کرده و موضوعات ارائه‌شده توسط دو مسافر را تأیید می‌کند.
ایران سرزمینی پهناور است که مساحتی برابر با فاصله بین اسکاندیناوی و سیسیل را پوشش می‌دهد. همچنین سرزمینی متنوع است. از کوه‌های برفی البرز و زاگرس، که جزو بلندترین کوه‌های جهان هستند، تا چشم‌انداز دل‌فریب بیابان‌ها، و از جنگل‌های نیمه گرمسیری ساحل دریای خزر تا سواحل موسمی شسته خلیج عمان، تنوع شگفت‌انگیزی از توپوگرافی و اقلیم‌شناسی را تجربه می‌کند. ایران پانزدهمین کشور بزرگ جهان و دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است. ایران نگهبان خلیج‌فارس است، خلیج‌فارس، آبراهه استراتژیکی که از طریق آن بیش از ۵۰ درصد صادرات نفت جهان عبور می‌کند؛ و اما ایران همچنین سرزمین فرش ایرانی، پسته، گربه ایرانی و خاویار است. این سفرنامه ما را با برخی از مکان‌های تاریخی جذاب که همواره ایران را به سرزمینی رویایی برای مسافران تبدیل کرده است، آشنا می‌کند: تخت جمشید، مساجد اصفهان و یزد، شیراز و باغ‌های شگفت‌انگیزش، معبد آناهیتا در همدان، بناهای ایلامی و انشانیت خوزستان.
و اما آنچه که به این سفرنامه ویژگی خاصی می‌دهد، تنوع غنی جمعیت و طوایف آن است و درواقع داستانی از ارتباط انسانی است تا گردشگری مدرن کارت‌پستال‌ها، دوربین‌های فوری و تماس‌های گروهی سریع در مناظر «ارزش توقف کوتاه».
با شهبانو فرح به عنوان راهنما، ما با ترکمن‌ها در دشت‌های آسیای مرکزی دیدار می‌کنیم، با بلوچ‌های نزدیک به اقیانوس هند چای می‌نوشیم، به آهنگ‌های جنگ و عشق توسط طوایف سلحشور کرد و لر گوش می‌دهیم، با گیلک‌های باهوش دلپذیر گفتگو می‌کنیم و دنیای حرکت را با طوایف کوچ‌نشین قشقایی و ممسنی بررسی می‌کنیم. «سفرنامه» می‌تواند برای مقاصد مختلفی خوانده شود. این کتاب لذت سرگرمی برای خواننده معمولی را فراهم می‌کند؛ اما برای خواننده‌ای که به شناخت سرزمین و مردم ایران علاقه‌مند است، این کتاب ثروتی از اطلاعات تاریخی، قومی، معماری، جغرافیایی و باستان‌شناسی را ارائه می‌دهد که همه با حکایات و جزئیات اتفاقی که خواندن آن را آسان و دلپذیر می‌کند، چاشنی شده است. به‌طور کلی، این کتاب لیست کاملی از همه چیزهایی که در ایران ارزش دیدن دارد ارائه می‌دهد. بیش از ۲۰۰ عکس توسط عکاسان معروف ایرانی، و دیگرانی که زیبایی و رازهای سرزمین پارس را با دوربین‌هایشان ثبت کرده‌اند، به خواننده کمک می‌کنند که بیشتر به اصطلاح در تصویر قرار بگیرد و همچنین تعداد زیادی طرح نگاری، که بسیاری از آن‌ها توسط هوشنگ سیحون، یکی از برجسته‌ترین هنرمندان و معماران ایران و توسط خود شهبانو فرح است. این کتاب زیبا، با آرامش و لطف نوشته‌شده، و با دقت و طراحی و تولیدشده است.
خانم منصوره پیرنیا یک روزنامه‌نگار پیشگام ایرانی است. او یکی از اولین زنانی بود که از حاشیه‌نشینی روزنامه‌نگاری زنان در ایران خارج شد تا طیف وسیعی از موضوعات، از رویدادهای فرهنگی تا سیاسی و دیپلماتیک را پوشش دهد. یکی از طولانی‌ترین وظایف او پوشش دادن فعالیت‌های اجتماعی شهبانو بود و این امر منجر به یک ارتباط، شاید حتی دوستی، شد که بیش از پنج دهه به طول انجامید. کتاب حاضر نتیجه آن سال‌هاست.
برکرفته از کیهان لندن
- «شاهنامه پهلوی، کارنامه شاهان پهلوی، به روایت تاریخ و تصویر» تألیف منصوره پرنیا، و یراستار داریوش پیرنیا، کتابی مستند و تاریخی، یادگاری ماندنی، پژوهشی بی‌سابقه در ۳۷۳ صفحه، جلد سخت کاغذ گلاسه اعلا با بیش از ۱۲۰۰ تصویر رنگی، سیاه‌وسفید و اسناد تاریخی کمیاب و تکرار نشدن از آلبوم‌های خصوص و خانوادگی خانواده پهلوی، و آرشیو عکس و اسناد انتشارات مهر ایران، حماسه‌ای پایدار، گاهنامه‌ای غنی و پرارزش از کارها و عملکرد زمامداران شاهان پهلوی، برداشتی نوین از یک قرن تاریخ معاصر ایران و سال‌های سلطنت و زندگی رضاشاه پهلوی، فرزندان، نوه‌ها و نتیجه‌ها و محمد رضاشاه پهلوی، و فرزندان، و نوه‌ها و رضا پهلوی، ولیعهد ایران و فرزندان در کتاب تاریخ شاهنامه پهلوی آمده است. چاپ اول این کتاب نایاب و از چاپ دوم چند جلد موجود است.
- «زنان شاهنامه»، تألیف: دکتر طلعت بصاری، به کوشش منصوره پرنیا، ویراستار داریوش پرنیا، انتشارات مهر ایران، پائیز ۱۳۹۶ خورشیدی، برابر با ۲۰۱۷ میلادی، مریلند، در ایالات‌متحده آمریکا منتشر شد.