به یاد داریوش همایون آموزگار لیبرال دمکراسی در ایران

دکتر داریوش همایون

نودوپنج سال پیش (۵ مهر ۱۳۰۷) داریوش همایون از فرزندان عصر رضاشاهی، در دایره هستی حضور یافت؛ مردی که با میهن‌پرستی، لیبرال دمکراسی برای ایران را موضوع و هدف زندگی خویش قرار داد و گنجینه‌ای از اندیشه و تجربه برای ما به یادگار گذاشت.

«ایران همه آن چیزی است که داریم»، پایه و محور اندیشه، رفتار و عملکرد داریوش همایون در طول زندگی بود؛ ایده‌ای که در طلب آزادی و دمکراسی برای ایران جای دارد. داریوش همایون جوان، زمانی که فعالیت سیاسی را آغاز کرد، در مقابله با قوای اشغالگر متفقین و رهایی وطن از حضور آنان بود؛ در سال‌های بعد، وی با پختگی در عرصه‌های فکر و عمل سیاسی، ایران‌گرایی را در پیوند با مدرنیسم، عنصر تلاش‌های پادشاه فقید، قرار داد؛ همایون ایران‌خواه، در عرصه‌های ژورنالیستی و مقامات اجرایی، نخستین تجربیات خود را در مدرن‌سازی مشروطیت به آزمون گذاشت و سهمی‌ درخور احترام در فرایند تحولات فکری و فرهنگی یافت، در همان دوره‌ای که همایون روزنامه تأثیرگذار «آیندگان» را تأسیس و به تبلیغ ایده‌های مدرن و تربیت کادر حرفه‌ای مبادرت کرد.

دکتر داریوش همایون

دوران نهایی آن تجربیات- درحالی‌که روزبه‌روز عمیق‌تر و سازنده‌تر می‌شد- به فاجعه انقلاب ۵۷ برخورد و همایون بعد از تحمل مشکلاتی، راهی تبعید اجباری شد. در آن سال‌ها، داریوش همایون که در آستانه ورود به میان‌سالی بود، در تأملی انتقادی نسبت به وضعیت سیاسی و شرایط فرهنگی و فکری ایران عصر پهلوی، به پرسش درباره بحران‌ها و بن‌بست‌های مدرنیزاسیون در ایران پرداخت؛ این بازاندیشی همایون، ریشه در تأملی داشت که او چندین سال پیش‌تر در ارتباط با «انقلاب ناتمام مشروطیت» داشت؛ تأمل و بازاندیشی که در پیوند با طرح ایده «مشروطه نوین» سر برمی‌آورد.

داریوش همایون در تبعید و دور از وطن، دغدغه‌های ایران‌گرایانه و وطن‌پرستی خود را همراه با تدوین و تألیف کتاب‌های «دیروز و فردا»، «نگاه از بیرون» و «گذار از تاریخ» پاسخ گفت؛ و البته ساماندهی و کاربردی کردن ایده‌های نوین مشروطه‌خواهانه و دمکراسی‌گرایانه‌اش در پایه‌ریزی «سازمان مشروطه‌خواهان» و سپس راه‌اندازی «حزب مشروطه ایران» که در اپوزیسیون ایران به یکی از مراکز و محورهای اندیشه و عمل آزادیخواهی وطن‌پرستانه تبدیل شد پیش برد.

سه دهه پایانی زندگی داریوش همایون، سراسر فعالیت در عرصه‌های سیاسی و نوشتاری بود؛ وی با تمام وجود، زندگی خود را وقف رهایی وطن از فاشیسم مذهبی کرد. در این دوره نگاهش به مطالب و مشکلات ایران دقیق‌تر شد و از ضرورت خروج ایران مدرن و دمکراتیک از «سه جهان» شرقی، اسلامی و خاورمیانه‌ای پرداخت؛ هم‌زمان زنده‌یاد همایون، مسئله حیاتی «سکولاریسم» و «حقوق بشر» ایرانیان را با مسائل مهم و حیاتی نظیر «حقوق اقوام»، «حقوق زنان» و «حقوق آزادی باورهای دینی و مذهبی» مرتبط ساخت و «گفتمان سیاسی ایرانیان» را با واقعیت‌های عینی و مفاهیم فکری و فلسفی جدید پیوند زد. کتاب «صدسال کشاکش با تجدد»، «من و روزگارم»، «مشروطه نوین- نوآوری‌ها و پیکارها»، «پیشباز هزاره سوم- رساله‌هایی در سیاست، تاریخ، فرهنگ» و… تألیفاتی هستند که سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها و مقالات داریوش همایون را در خود جای‌داده‌اند؛ این آثار و تألیفات، ثبت تاریخی ایده‌پردازی وطن‌پرستی و آزادی‌خواهی وی به شمار می‌روند.

اینک در سالگرد تولد داریوش همایون، آموزگار لیبرال دمکراسی ایران و گشاینده گفتمان ملی و مدنی و نظام حقوق‌محور، میراث فکری و عملی وی، راهگشای رسیدن به ایرانی آزاد، دمکراتیک و سکولار بوده و یاریگر تدوین متن‌های حقوقی برای تحقق جامعه‌ای امن برای همه ایرانیان به شمار می‌رود.

یاد و خاطره داریوش همایون گرامی باد.

مطالب مربوط

جزایر سه‌گانه و حفظ تمامیت سرزمینی ایران

رفتارهای ایرانی و شهروندی مدنی

مشروطه‌خواهی و ایران‌گرایی

این سایت برای ارائه بهتر خدمات به کاربران خود ، از کوکی‌ها استفاده می‌کند.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish
اطلاعات بیشتر