کارت درست بود عراق!
این جمله روز گذشته به‌طور ناخودآگاه از ذهنم گذشت با دست آوردی که انتخابات عمومی عراق داشت که بدون هرگونه حادثه‌ای برگزار شد. این تبریک به نظر می‌رسد به چند دلیل به‌جا بود؛ اول: انتخاباتی که هفته پیش این کشور شاهد آن بود و پنجمین دوره پس از آزادی در سال ۲۰۰۳ بود، نشان داد باوجود پیروزی‌ها و شکست‌هایی که موانع تاریخی و فرهنگی موجود بر سر راه عامل آن بودند، همچنان برنامه تحول و تغییر به سمت دموکراسی به راه خود ادامه می‌دهد.
همچنین انتخابات تأییدی بر اجماع بسیار ارزشمند طیف‌های مختلف سیاسی بر این تفکر بود که پیروزی و به دست آوردن قدرت طرحی است که تنها از راه بیان آزادانه افراد به‌وسیله انتخابات محقق می‌شود؛ و بااینکه مسیر هیچ‌چیزی را در تاریخ نمی‌توان معکوس ساخت، دوره‌ای که در آن فرهنگ سنتی مبتنی بر اینکه به دست گرفتن قدرت یا از دست دادن آن از راه تمرد و عصیان، کودتا، آشوب‌های خیابانی یا حمله خارجی و ترور حاکم به دست می‌آید، شاید در عراق برای همیشه رخت بربسته است. با توجه به اینکه پارلمان تنها کانال اعمال قدرت مردم است، نتایج انتخابات مشخص می‌کند چه کسی در دو پست رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر خدمت خواهد کرد. علاوه بر این، با توجه به تبعیت از سیستم نمایندگی نسبی، دیگر هیچ فرقه، حزب یا گروهی نمی‌تواند به شکل انحصاری قدرت را در دست بگیرد.
در کشوری که در طول چندین دهه از نظام تک‌حزبی وحشی رنج برد، امروز انتخابات از چنان قدرت درمانگری برخوردار است که در پذیرش وحدت در تنوع نمود می‌یابد. در حقیقت، واقعیت برگزاری انتخابات به‌خودی‌خود مایه شادی است؛ و بی‌شک بازیگران اصلی ازجمله قدرت‌های خارجی و چهره‌های سیاسی معتاد به قدرت و برخورداری از امتیازها، همه تلاش خود را به کار بستند تا مانع برگزاری انتخابات زودهنگام بشوند که احساس کردند از سهمشان در قدرت می‌کاهد. از جهتی دیگر و در طول چندین ماه، رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران برگزاری انتخابات زودهنگام در عراق را موردنقد قرار می‌دادند؛ و وقتی مشخص شد، برنامه انتخابات درهرحال به راه خود ادامه می‌دهد، حلقه‌های تهران شروع به بسیج نیروها برای اثرگذاری بر نتایج کردند. «رهبر معظم» آیت‌الله علی خامنه‌ای ۲۰۰ میلیون دلار از «صندوق ذخیره ارزی» به «سپاه قدس» داد تا این سپاه خارجی وابسته به تهران که در چندین کشور منطقه فعالیت می‌کند بتواند نمایندگان خود را به قدرت برگرداند. رسانه‌های تهران انتخابات عراق را به «انتخابات قاسم سلیمانی» توصیف کردند؛ با این اشاره ضمنی که رأی‌دهندگان عراقی با دادن رأی سنگین به نمایندگان داخلی از ژنرال تقدیر خواهند کرد.
با توجه به اینکه این بار عراقی‌های مقیم خارج نتوانستند در انتخابات شرکت کنند، «سپاه قدس» سفرهای روزانه برای تعداد نامشخصی از افراد دو تابعیتی راه انداخت که در ایران زندگی می‌کنند و اقامت برخی از آن‌ها در داخل ایران به چند دهه برمی‌گردد تا به نفع نامزدهای «سپاه قدس» رأی بدهند؛ اما نتایج نشان می‌دهد، عملکرد انتخاباتی نمایندگان تهران بدتر از آنی بود که کسی می‌توانست تصور کند. گفتنی است، فراکسیونی که میلیشیاهای تحت امر هادی العامری بر آن تسلط دارد، ۳۵ کرسی از پنجاه کرسی خود را از دست دادند. برنده بزرگ از طرف شیعیان، فراکسیون منشق مقتدی صدر بود که خواستار انحصار سلاح در دست حکومت شد. به‌عبارتی‌دیگر میلیشاهای تحت سلطه ایران منحل شوند.
در طول اندک روزهای گذشته، رسانه‌های ایرانی تلاش کردند با این حقیقت که نخست‌وزیر اسبق، نوری المالکی موفق شد در بازی بماند، اندک دلجویی برای خود بجویند و آن را پیروزی «راه شهید سلیمانی» خواندند. المالکی بااینکه همیشه به «سپاه پاسداران» ایران نزدیک بوده است، هیچ‌وقت مهره سلیمانی نبود و آن‌هم خیلی ساده، ژنرال سلیمانی به هیچ شخصی اجازه نمی‌داد به خود بنازد. در مقابل می‌بینیم خدمتکار ایده‌آل سلیمانی همان حسن نصرالله، رهبر شاخه لبنانی «حزب‌الله» است که بر اساس آنچه در تنها مصاحبه طولانی ژنرال سلیمانی آمد:«بدون مشورت با ما آب هم نمی‌خورد».؛ و در تلاش برای کاستن از تأثیر انتخابات عراق، رسانه‌ها رسمی ایرانی همچنین بر «اقبال پایین رأی‌دهندگان» تمرکز کردند. درواقع انتخابات اخیر تنها ۴۳ درصد از افراد ثبت‌نام کرده را جذب کرد، یعنی یک یا دونقطه کمتر از انتخابات پیشین؛ و بااین‌حال، رسانه‌های رسمی تهران خیلی زود از این موضوع فاصله گرفتند چراکه مردم را به یاد اقبال کم از سوی رأی‌دهندگان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران می‌انداخت.
علاوه بر این، انتخابات اخیر عراق ویژگی‌های قابل‌توجه دیگری داشت.
این انتخابات، اولین بار است که به‌جای ۱۸ حوزه در ۸۳ حوزه بزرگ برگزار شد؛ و بر اساس مقررات جدید، رأی‌دهندگان می‌توانستند به‌جای آنکه به لیست ائتلاف‌های حزبی رأی دهند، نامزدهای منفرد را انتخاب کنند. همچنین استفاده از کارت‌های هوشمند برنامه انتخابات را از تقلب سازمان‌دهی شده حفظ کرد؛ و این حقیقت که تعداد زیادی نامزد-در حدود ۳۵۰۰ نفر- بر سر تصاحب ۳۲۹ کرسی باهم به رقابت پرداختند، بیانگر جذابیت مستمر فرایند دموکراسی برای بخش روبه رشد عراقی‌هایی است که در عرصه سیاست فعالیت می‌کنند؛ و در میان شرکت‌کنندگان در انتخابات، بیشترین تعداد ثبت‌شده تا به امروز به فعالان جوان، زنان و افراد مستقل مربوط می‌شد. روشن است که برای اولین بار نسل جدیدی از سیاست‌مداران عراقی شکل می‌گیرد؛ و شاید حقیقت پیروزی و کسب بیش از ۸ درصد از کرسی‌ها توسط فعالان جوان که تظاهرکنندگان خیابانی پیش از بحران ویروس «کووید-۱۹» را نمایندگی می‌کنند، بیانگر ظهور رویکردهای جدید در سطح سیاست عراقی باشد.
نتایج همچنین نشان‌دهنده دور ساختن خیلی سریع افراد تبعیدی و صاحبان تابعیت دوگانه است که تا مدتی پیش بر صحنه سیاسی بغداد چیره بودند. احزاب و گروه‌هایی که سنی‌ها را نمایندگی می‌کنند در این انتخابات چهره‌ای برجسته و رهبری صادقانه‌تر از خود نشان دادند، مسئله‌ای که ممکن است در التیام بخشیدن به زخم‌های فرقه‌گرایی سرعت ببخشد، که سنی‌ها از سال ۲۰۰۳ گرفتار آن شدند. انتخابات همچنین نشان می‌دهد، نهادهای دینی شیعه مستقر در نجف به حاشیه رانده شدند با توجه به اینکه آیت‌الله‌العظمی‌ها به‌عمد از دایره روشنایی دور شدند و تعداد زیادی از نامزدها فهمیدند که حمایت معمم‌ها ممکن است به معنای بوسه مرگ برای آن‌ها باشد.
اما احزاب کردی که همچنان بیش از ظرفیت جمعیتی جامعه کرد کرسی‌هایی را در اختیاردارند، به این یا آن شکل با همان تصویر پیشین از انتخابات بیرون آمدند؛ و این به معنای آن است که به ایفای نقش اصلی در تشکیل دولت آینده ادامه خواهند داد؛ و شاید این‌یک مسئله مثبت باشد اگر هدف آن جلوگیری از حرکت رفت و برگشتی خارج از کنترل پاندول سیاست باشد؛ اما درعین‌حال این مسئله می‌تواند بار منفی هم داشته باشد اگر کردها اجازه دهند مکاسب فرقه‌ای به زیان منافع ملی وسیع‌تر آن‌ها را وسوسه کنند. بی‌شک رهبری نظام در تهران این امید را داشت که انتخابات به یک همه‌پرسی علیه حضور نظامی امریکا در عراق تبدیل شود؛ اما این اتفاق نیفتاد چون نخبگان سیاسی عراق ترجیح دادند بر لزوم پایان بخشیدن به هرگونه حضور نظامی بیگانه تمرکز کنند. گفتنی است می‌توان هرلحظه ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی را که هنوز در عراق حضور دارند را بر اساس مکانیزم جایگزین ساختن نیروهایی که از سال ۲۰۰۸ مشغول فعالیت‌اند، خارج ساخت؛ اما این را نمی‌توان درباره یگان‌هایی گفت که به نیابت و به نفع جمهوری اسلامی ایران در عراق فعالیت می‌کنند که شامل تعدادی از افراد دو تابعیتی در همه سطوح می‌شود ازجمله فرماندهی عالی.
هفته پیش رسانه‌های ایرانی انتخابات عراقی را به «اولین آزمون ژنرال اسماعیل قاآنی» توصیف کردند؛ بروکرات کم‌رنگی که جانشین سلیمانی شد که به خود تفاخر می‌کرد. بسیار خوب، قاآنی با شکستی که مستحقش بود از انتخابات بیرون آمد. سلیمانی اما که در بغداد ترور شد، شبحش اکنون برای بار دوم شاهد مرگ در عراق و این بار روش خود سلیمانی است.
برگرفته از الشرق الوسط